t. II (PL 64)

249 IN CATEGORIAS ARISTOTELIS LIB. m. 250quis contristatus iracundior fit ; non enim iracundusmagis aliquid passus. Quare passiones quidem hujusmodidicuntur, qualitates vero minime.Quid de his affectioDibua judicaret,qua3 ad praasenstempus atque ad momentum animis vel corporibusinhffirerent, ipsenon obscuraoratione vulgavit.Namcura priuseasessepassibilesqualitatespronun-rubeus fit.Eadem ratio est etiam in animi passionibus.Nam si ad momentum quis iratus est,non idcircoeumjurealiquisiracundumvocet,sed sihujus-tiaret,quae ex aliquibus passionibus gignerentur,etvero ab habitu distanl,id est passibiles qualitates,tameninsubjectisimmutabiliterpermanerent,nuncquod in plurimis ad habitus rebus per artes atqueEcientiasillas affectiones qu» ita sunt in subjectispervenitur,ita ut ipse habitusordineet filout citoprKtereant, non qualitates, sed passiones quodam perficiatur. Passibiles vero qualitatesvocat. Sieoquis enim propter verecundiam rubore infectus modo minime.Quo vero distent ha; passibiles qualitatesa secunda specie, quae secundum naturalemest,quoniam ruborille non permaDet,rubeus non voca-tur;qui sirubeusdiscerelur,esset quoque ipserubor B potentiam^ vel impolenUam dicitur.qusritur, ctjuspa3sibilisqualitas,quoDiam insubjectocorporeperplana distantia est.Dicimus enim secundum poteutiffinaturalisspeciem aliquiddici,non secundumdiutissimepermaneret.NuncautemquoniarDnullomodorubeus dicitur,oui a verecundia ruborpraesen{emactum,sedsccundumid quod adboo essevenit,qualitatesauteni sunt secundum quas quales vocamur,potest; frigus vero calorque, et duloedo vel amaritudoverecundise rubor non qualitas,sed qua^damnon secundum qaod possit esse,sed secundumpassioidest ; nam si esset qualitas.ab eo ruborequod jam sit consideratur; quocirca distathaecrubei dicerentur,idest quales, sed hoc non ita est. Nontertia species a secunda.quod hic secundum possibilitatemdicitur,tertia veroigiturhujusmodi affectiones quae haudsecundum actum. Sedmulto durantquod dudum promiscue passiones affectionum nominevocabamus, haec quoque non longa quaestlotempore qualitates vocantur,sed potius passiones.Passusenimaliquid dicitur,quipropterverecundiamet citius prxtereunt fiunt, passtones dicuntur, ut si A. qualitatem.Hujus quaestionis talis solutio est. Nihilimpedit,secundumaliamscilicetatquealiaacausam,Aicitur,qui in hujusmodi passione iracundior est, sedL unam eamdemque rem gemino generi speciei suaesupponere,ut Socrates in eo quod pater est ad aliquiddicilur,in eo quod homo.substantia est,sicincalore atque frigore, in eo quod quis secundum eavidetur esse dispositus, in dispositione numeratasunt; secundumvero quod ex aliquibus passionibusinnascuntur,passibiles qualitates dictce sunt. Ipsseita calefacta sint,ut ex se quoque ipsa aliquem calorememittere valeant,illa ad calorem affecta nun-''"P^"*"'-- «i q"a vero tanlum calorem momentomodi viliunjincujuslibetaniaioconstanterinhaeserit.NamsiquisvelpernaturamvelpersgritudiDemsitCIssus corpore, ut vel perpetuam deraentiam, velimmobilem incurrat iracundiam,illevel demens veliracundusdicitur.Etqu«cunquealienatioDes(utipseait) vel secundum naturam, vel percasum permanentesfuerint,illae in passibili qualitate numeractur,idcircoquod secundura eas quales dicimur.Quaeautem (ut dictum est)nonpermanent,sed faciletranseunt,easnon qualitates, sed solum vocamus passiones.Sedquoniam tres species qualitatis enumeravit,unamsecundum quam habitus dispositionesquedicerentur,alteramsecuDdumquamDaturaligpo-alia est. Sic enim inveniemus quod passio ab affectionibusdiscrepare videatur.Si qua enim corporasusceperint, passiones dicimus,et ab affectionibussegregamus.ul hic sitintegrum passionum affectionumqueethabitusaugraentum,utamplificatapassioin affectionem transeat,augmentata affectio in habitumpermutetur. Et haec quidem de tertia speciequalitatispronuntiassesufficiat;nuncquartespecieivimnaturamqueveracissimadisputationeconfirmatusquequoprogressa qualitatis distributioconquieacit.Nobia qucque disputationum prolixitas moderandaest. Providendum quoque est ut sufficiensbrevitas ordini expositionis adhibeatur,ne autbrevilalemtentia vel irapotentia ad aliquid faciendum vel patiendumcomitelur obscuritas,aut planitiem minussubjectarum rerum naturas pararet,tertiammoderata oratio, odioso fastidio et longinquitatesecundumquampassibilesqudlitates dicerentur, °etdeformet.hanc tali duplicitate partitus est,ut alias idcirco di- Quartum vero genus qualitatis est figura, et circar^——'"'—-'--'-'-'•—'' i^r,N,„nH h^rr^^iiuHnceret passibiles esse qualitates, quod ipsae aliquas unumquodqueconstans forma.Ampliusad hsec reclitudogignerent passiones, alias vero quod ab aliquibus et curvitas, et si quid simile est his ; secundum enimipsae passionibus nascerentur. Quaeri potest quomodohaequoquepassihilesqualitatesdislentaprimaillaspecie qualitati3,quae secunrtum habitum dispositionemqueposita est.Nam si quis calorem frigusquepersenserit,habetquidea3qualitatempassibilem,sed tamen in ejusdem ipsius dispositione atque affectioneversatur ; dispositus namque estad eumdemcalorem atque frigus,quem sumpsit atque habuit,quod scilicet ipse Aristoteles videns calorem frigusquein utraque specie numeravit; namque et dispositionemdixit calorem atque frigus, et passibilemunumquodque eorum quale quid dicitur, triangulumenim vel quadrangulum esse quale quid dicitur,et reclumaut curvum.Et secundum formam unumquodquequale diciiur.Quartaestspeciesqualitatisquaesecundumunamquamqueformam figuramque perspicitur.Est autemfigura, uttrianguhira vel r|uadratum, forma autemipsius figurae quaedam qualitas est,ut figura quidemest triangulum vel quadratum,forma autem ipsiustrianguli vel quadrati quaedam qualita3,undeetiamformososhominesdicimus.Figuraenimquaedamvel