t. II (PL 64)

1133 IN TOPICA. CICERONIS COMMENTARIA. LIB. V. 1134quodprimumponit.urjureantecedens vocatur,quod A tio 6iTepairo(pavTi)CTi Graeco sermone appellatur,ut inposteriusjure subsequens dicitur.Ex his igiturpropositionibus,hac ipsa quam superius proposuimus, si dies est,qua; connexce sunt, fit primus et sehaccundushypotheticorunisyllogismorummodus.Adili-lux est;siinter hujus propositionis partes negatiointerveniat,fiet hoc modo,si dies est, lux non est ta voro negalione propositioni connexae et exduabus hanc si ulterius denegemus, erit ita, non si dies;affirraationibuscopulatse, atqueinsuper denegata, est, luxnon est : cujus proposilionis ista sententiatertiusacceditmodus. Exdisjunctis autem proposi-est, quia si dies est, fieri non potest ut lux non sit.tionibus diverso modo assumptionibus faotis,quartuset quintus.Utrisqueveropernegationemcompositis,sextus et septimus. Atq ue hee septem sunt hypotheticaeconclusiones, quarum M. Tullius in Topicis meminit,quarumomniumdeinoepsordoatqueexemplasubdenda sunt.Primusigitur modus esl,cuminconnexapropositione assumpto eo quod prKcedit,volumusmonstrare quod sequitur,itaque esse opor-tere, ut est in connexione prolatum. In quo si id gquod connexum est ac sequitur, assumpserimus,nullusomninofitsyllogismus.Hujusexemplumtaleest, si dies est,lucet ; si igiturlucere monstreraus,assumamus,necesse est diem esse,hoc modo,atquidies est ; consequitur ergo ex necessitate, lucere.Quod si lucere assumamus, itaque dicamus, alquilucet, non necesse est diem esse, atque ideo nullanecessitas evenitconclusionis;ubi vero nullanecessitasest,nesyllogismus quidem intelligi potest.Estigitur primus modus in hanc forraam : si dies estlucet, dies autem est, lucet igitur. Inveniuntur tamenin quibus aequo modo valet assumptio, siveprsecedens, sive subsequens assumatur, ut in homineatque risibili. Si enim homo est, risibileQu8B propositio superabnegativaappellatur,(alesquesunt omnes in quibus negatio proponitur negationi,ut non est dies, et rursus, Necnon Ausonii Trojagensmissa coloni. In hac igitur si priorem partem,id est diera esse, in assumplione ponamus, consequituretiam lucem essehoc modo,non si dies est,lux non est, atqui dies est,lux igitur est. Qui modusasuperioribuaplurimumdistat.quodineomodoqui sit ab antecedentibus, ponitur antecedens, utid quod sequitur astruatur.In modo vero qui sit aconsequenlibus, perimitur congequens, ut id quodpraecesserat, auferatur. In hoc vero neutrum est,nam neque antecedens ponitur, ut quod sequitur,conflrmetur,nec interimitur subsequens,ut idquodpreecesserat, evertatur ; sed ponitur antecedens,ulid quod sequitur,interimatur.Hic autem propositionismodus partes inter se suas continet repugnantes,adversum quippe est ac repugnat, si diesesl, non esse lucem. Sed idoirco rata positio est,quia consequentiumrepugnantia facta permediamnegalionem alianegalione destruitur,et ad vim affirmationisomninorevocatur.Namquiaconsequensesse intelligitur, ac verum, si dies est.esse lucem,est; otqui homo est, risibile igitur est ;atqui repugnat,ac falsum est.sidies est,non esse lucem,risibile est, homo igitur est. Sed in his haec cau- ^ quee denegata rursusvera est ita,non si dies est,luxsa est, quia homo atque risibile aequi sunt termini,atque idcirco uno posito alterura comitari necesseest. Sed quia hoc in omnibus non est, idcirco dicimusnon esse universale, ut assumpto posteriore,quod prfficedebat probetur. Secundus vero modusest quoties assumpto posteriore atque consequentiquod antecesserat aufertur, hoc modo, si die& est,lucet;hic si assumamus non lucere,contrariomodoatque in propositioneprolHtum est; assumamusdicentes,atqui non lucet, in eo igitur sequitur nonesse diem;quod si diem negemus,id est quod an-nonest,etsi consimilisaffirmationi,si dies est, luxest,quia facit afflrmationem geminata negatio. Similitervero fiunt ex repugnantibus propositionispartibusargumenta,vel si duabus negationibus,velsi negatione et afflrmatione, vel si afflrmatione etnegatione jungatur.Quomodo vero flant ex talibusconnexis repugnantes.superius diotum est.Fit veroexeapropositione quae duabus jungitur negativisexrepugnantibus argumentum hoc modo : sit propositio,sinonestlux, diesnon est ; flat repugnans ita,si non est lux,est dies ; huicjungamus negationemponitur,eaque ipsa negatio denegatur,quae proposi-tecedit in assumptione contrario modo atque positumest in propositione proferarr us, non toUitur quod lux non est, dies igitur non est. Item fit ex nega-ut fiat vera ita, non si lux non est, dies est, atquiest connexum, ut si dicamus, atqui non est dies, tione atque afflrmatione propositio hKC :si diesnonnon mox sequitur, non lucere, polest enim non D est,nox est ; huic additur ex posteriore parte negaessedies;et tamen lucere. Est igitur secundi modi tio, el flt ita : si dies non est, nox non est ; fitforma hujusmodi; si dies est,luoet ; atqui non lucet, repugnans, haec nihilominus abnuatur ut sit vera,non est igitur dies. Primus igitur modus assumit non si dies non est, nox non est, assumimusque,quod preecessit, ut approbet quod connexum est atqui dies non est concludimus, nox igitur est.non potest vero assumere quod connexum est, utapprobet quod preecessit.Secundus autem assumitecontrarioquod sequitur,ut quodpraecessitevertat;non potest autem econtrario assumere quod prscessit,utid quod connexum est auferatur.Tertius moduBest,cum inter partes connexs atque ex duabusafflrmationibus oopulatffi propositionis negatio inter-Item ex eadem propositione, quee ex negativa affirmativaqueconjungituret dicit : sidies non est,noxest, si a priori parte negatio subtrahatur, fiet repugnans,hoc modo : si dies est,nox est ; huic apponaturnegatio,utvera esse possit,hoc modo : nonsi dies est,nox est, assumaraque, atqui dies est,concluditur,nox igitur non est.At si sit ex afflrmationeet negatione propositioconjunota, velut hasc :