t. II (PL 64)

71 AN. MANL. 8EV. BOETII 72II \&U' \wGOMMENTARIAIN PORPHYRIUM A SE TRANSLATUM.LIBER PRIMUS.Secundus hic arreptaa expositionis labor nostrse A praesentium flrmissima contemplatione, vel in absseriemtranslationis expediet,in quaquidem vereor entium intelligentia, vel in ignotarum inquisitioneversatur. Haec tantum humano generi prassto est,ne subierim fidi interpretis oulpam, cum verbumverboexpressumcomparatumquereddiderim.Cujus quic non soium sensus imagines pcrfsctas et noninccepti ratio est quod in his soriptisin quibus rerumcognitioquffiritur, non luculentae orationislepossedincorruptaveritasexprimendaest. Quocircamultumprofecisse videbor, si philosophiK libris Latinaoratione compositis perintegerrimffi translationissinceritatem, nihil in GrcBoorum litteris ampliusdesideretur. El quoniam humanis animis excellentissimumbonum philosophiee comparatum est,incondilas capit, sed etiam pleno aotu intelligentioequod imaginatio suggessit, explicat atque confirmat.Itaque,utdictumest, huic divinienaturae nonea tantumin cognitionesuffioiunt quajsubjectasensibuscomprehendit,verum etiam et insensibilibusimaginatione concepta, et absentibus rebus nomintiindere potest, et quodintelligentiaeratione comprehendit,vocabulorum quoquepositionibusaperit. II-ut viae ex fllo quodam procedat ratio, ex animae lud quoque ei naturae proprium est, ut per ea quaeipsius efficiendis ordiendum est. Triplex omnino sibi nota sunt ignota vestiget, et non solum unumquodqueansit, sed quid sitetiara et qualesit, nec-animae visin vegetandis corporibus deprehenditur.Quarum una quidem vitam corporis subministrat, „ non cur sit optet agnoscere. Quam triplicis animaeut nasoendo crescat, alendoque subsistat. Alia verosentiendi judioium prfebet. Tertia vi mentis et Cujus anima3 visintelligentiaemotibusnoncaretquiavimsola hominum(utdictum est)natura sortitaest.ratione subnixa est. Quarum quidem primae id offlciumest, ut creandis, nutriendis, alendisque cor-enim laiquid an sic inquirit, aut si esse constiterit,in his quatuor propriae vim rationis exercet. Autporibus praesto sit, nullum vero rationis prajstet quid sit id dubitat. Quod si etiam utriusque scien-sensusve judicium. Ha:c autem est herbarum atquearborum, et quidquid terree radicitus afflxumtenetur. Secunda vero composita atque conjunctaest, et primam sihi sumens et in partem constituens,varlum ac multiformejudiciumcapit, de quibuscapere potest. Omne enim aniraal quod sensuviget, idem etnascitur et nutritur etalitur. Sensusvero diversi sunt etusquead quinarium numerumtendunt. Itaque quidquid tantum alitur, non etiamtiam ratione possidet, quale sit unumquoque vestigat,atqueineoceeteraacoidentiummomentaperquirit,quibuscognitis,curitasitquaeritur, etrationenihilominus vestigat. Cum igitur aotio sit huraanianimi, ul semperautin prassentium rerum comprehensIone,aulinabsentiumintelligentia,autinignotaruminquisitione atque inventione versetur, duosunt in quibus omnem operam vis animae ratiocinantisimpeudit.Unumquidem,utrerumnoturasinquiitionissentit, quidquid vero sentire potest, ei prima (juocertarationecognoscat; alterum vero, utadque vis animae, nascendi scilicet atque nutriendi C scientiam prius veniat quod post gravitas moralisdigitisrecte computantisevenit, idsine dubio inresquoque ipsas necesse est evenire : ut si ex calculocentum esse contigerit, centum quoque res illi nuprobaturesse subjecta. Quibus vero sensus adest,non tantum eas rerum capiunt formas, quibussensibili corpore feruntur prassente, sed absentequoque, sensibilibusque supositis ante cognitarumsensu formarum imagines tenent, memoriamqueconficiunt, et prout quodque animal valet,longius breviusque custodit. Sed eas imaginationesconfusas atque inevidentes sic sumunt, utnihilexearum conjunctione ac compositione efflcere possint.Atqueidcircomeminisse quidem possunt, necajque omnia. Amissa vero oblivione, memoria recolligereac revocare non possunt. Fuluri vero hisnulla cognitioest. Sed animas vislertia quas secumpriores alendi ac sentiendi vires trahit, hisqueexerceat, quibus inquirendis perrauita esse necesseest, quaj vestigantem animum a recti itinere nonminimumprogressionededucant:utin multisevenitEpicuro,quiatomis mundunr, constare putat, et honestumcorporis voluptate metitur. Hscaulemidcircohuicatquealiisaccidissemanifestumest,quoniamperimperitiam disputandi quidquid ratiocinationecomprehenderant hjeo in res quoque ipsasevenire arbitranlur. Hic vero magnus est error :nec enim sese res ut in numeris, ita etiam in ratiocinationibushabet. In numeris enim quidquid invelut famulis atque obedientibus utitur, eadem D mero subjectas esse necesse est : hoc vero nontota in ratione constituta est, eaque vel in rerum esque in disputatione servat ; neo enim quidquid