"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Rijksschooltoezicht in de Bataafse Republiek" uit 1968, "Een onderwijs-
rapport" uit 1971 en "...tot der kinderen selffs proffijt..."uit 1991 van N.L.
Dodde; "Van het toezicht op het onderwijs" uit 1988 van R. Elte; "Het won-
dere ambt" uit 1984 van WJ.G.M. Gielen; "De eerste fase van de schoolstrijd
in Nederland" uit 1937 van A.M. van der Giezen; "Scholen en meesters onder
Willem I en II" uit 1965 van R. Reinsma; "School in de steigers" uit 1987 van
T.U. Smeding; "Ter vorming van verstand en hart" uit 1994 van T.H.G.
Verhoeven, en "Vernieuwing van het lager onderwijs in Zeeland" uit 1995 van
C. Visser.
Ondanks deze publicaties ontbreken nog gedeelten over de geschiedenis
van het rijksschooltoezicht. Vooral aan de historische ontwikkeling van de
onderwijsinspectie vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw is in ver-
houding tot de eerste helft van die eeuw weinig aandacht besteed. Ook de
geschiedenis van het rijksschooltoezicht in de twintigste eeuw is verre van vol-
ledig. Teneinde een consistent overzicht van de ontwikkeling van het rijks-
schooltoezicht over een periode van tweehonderd jaar te verkrijgen, was dan
ook herhaalde en aanvullende bronnenstudie noodzakelijk. Voor een adequate
aanvulling waren vooral primaire bronnen van belang die bijgehouden zijn
door leden van het rijksschooltoezicht. Het bleek dat vooral de archieven van
schoolopzieners van het rijksschooltoezicht van 1801 tot 1857, die in de
Provinciale Rijksarchieven in de provinciehoofdsteden geraadpleegd kunnen
worden, van belang waren. De archieven van inspecteurs, districtsschoolopzie-
ners en arrondissementsschoolopzieners van het rijksschooltoezicht van 1857
tot 1920 kunnen aangetroffen worden in het archief van het ministerie van
binnenlandse zaken op het Algemeen Rijksarchief te Den Haag. Van betekenis
voor het historisch-onderwijskundig onderzoek waren de Notulen van de jaar-
lijksche bijeenkomsten der inspecteurs van het lager onderwijs, die de periode
van 1858 tot en met 1875 beslaan. Deze notulen worden bewaard in de bibli-
otheek van het ministerie van onderwijs te Zoetermeer. Historicus R. Reinsma
publiceerde de onderwijsrapporten van de onderwijsinspecteur van de Latijnse
scholen gedurende de eerste helft van de negentiende eeuw. Op het
Algemeen Rijksarchief te Den Haag zijn tevens de verslagen van onderwijsin-
specteurs van verschillende onderwijssoorten vanaf 1920 in te zien. Ook de
onderwijsarchieven in het Centrale Archief van het ministerie van onderwijs,
cultuur en wetenschappen geven inzicht in de ontwikkelingen van het
100