"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

gelezen lesje met eigen woorden voor de klas moesten weergeven". Inspec-
teur J.A. Ladage dacht in hetzelfde jaar zelfs, dat stijl en inhoud van de opstel-
len die leerlingen moesten maken, vooral verbeterden "in die scholen, waar
reeds in het 1ste of 2de leerjaar begonnen wordt met het mondeling uitdruk-
ken van gedachten door het laten vertellen van leeslesjes of van hetgeen op
wandplaten te zien is" (OV 1932, 262). Hoewel niet aangetoond kan worden
dat er enig verband bestaat tussen de opmerkingen van inspecteurs en de
werkzaamheden van methodenschrijvers, valt het op dat in de leerboekjes
voor de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en biologie van de jaren veertig
en vijftig in toenemende mate sprake is van een vertelopdracht:
aardrijkskunde: Vertel eens waarom koren zo belangrijk is (J. C. Kloosterman
e.a., Werkboekje bij "Zien - den ken - doen en leren, Aardrijkskunde van de
lagere school, Nederland, 's Gravenhage 1957, 13).
geschiedenis: Vertel lets van een klooster (denk aan de woorden: abt - monnik
- reefter - dormter - bibliotheek) (P. Bakkum e.a. Eenvoudige geschiedenis van
Nederland voor de lagere school, I, 1951, 35).
biologie: 's Winters eten we doorgaans meer dan 's zomers. Is dat te verkla-
ren? (A.J. de Boer, Biologie, II, Groningen 7957, 13).
5.10.2 Aanvankelijk lezen
De aandacht voor het spreekonderwijs kreeg ook een plaats in het lees- en
taalonderwijs. In menige methode, zoals in "Vrieze's steloefeningen voor de
rooms-katholieke lagere school" uit 1937 van J. Janssen, kwam bij een leeslesje
de opdracht voor: "Lezen en met eigen woorden navertellen". In het onderwijs-
verslag over het jaar 1937 was dan ook te lezen dat de overtuiging meer en
meer veld won, dat Nederlandse taal en lezen "toch wel ten nauwste samenhan-
gen" (OV 1957, 171). In dit verband hadden de alfabetisering van het aan-
vankelijk lezen en de begripsvorming van het voortgezet lezen de aandacht van
het rijksschooltoezicht. Inspecteurs signaleerden bij het schoolbezoek dat leer-
lingen wel de leestechniek beheersten, maar dat het inzichtelijke lezen gebrekkig
was. Inspecteur J.J. 't Hart meldde in 1922, dat aan het zogenoemde technische
lezen "tot in de hoogste klassen" van de lagere school "een overmaat van tijd
besteed" werd, "terwijl toch de inhoud van de les en het goed verstaan daarvan
den voorrang behoorden te hebben". Informatie omtrent de didactiek van het
571