"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

cilinder en kegel van Frobel, en het ontwikkelingsmateriaal kleurspoelen en
geometrische inlegfiguren van Montessori de verstandelijke mogelijkheden van
kinderen tot ontwikkeling brachten. In plaats van bewaarscholen waar op kin-
deren werd gepast, waren deze bewaarscholen onderwijsinstituten voor voor-
bereidend onderwijs geworden die kinderen met cognitief ontwikkelingsmate-
riaal lieten spelen. Ze bereidden de kinderen door de ontwikkeling van hun
intellectuele vermogens voor op de lagere school waar evenzeer een beroep
gedaan werd op de cognitieve mogelijkheden van leerlingen.
De overige onderwijsinstituten in de driedeling van mevrouw Van Omme
waren scholen "die gedeeltelijk het karakter van de eerste groep verloren, de
"bewaarplaatsen", maar nog niet tot de tweede afdeeling gerekend kunnen
worden" (OV 1930, 482), de Frobelsscholen en Montessorischolen. Mevrouw
A.F. Houba verwachtte - zij deelde dat in 1930 mee - dat de werkwijze van de
Frobelscholen en de Montessorimethode gezamenlijk zouden leiden tot zoge-
noemde "vrije-arbeidscholen" (OV 1930, 489). Op den duur bood deze derde
groep bewaarscholen aan kinderen in de leeftijd van vier tot zes jaar de
gelegenheid tot "arbeid naar keuze" (OV 1930, 489), hetgeen onder meer in
zogenoemde poppenhoeken en waterbakken kon plaatsvinden (Nijkamp 1976,
181). Het waren de kleuterscholen van de toekomst.
Ondanks een verbetering van het bewaarschoolonderwijs door het mate-
riaal van Frobel en later door de werkwijze van Montessori, werd de ontwikke-
ling van deze vorm van onderwijs belemmerd door het ontbreken van een
wettelijke regeling voor het bewaarschoolonderwijs. Aanzetten waren er in het
verleden wel geweest, maar tot wettelijke voorschriften was het niet gekomen.
Na een periode waarin "het bewaarschoolonderwijs den stimuleerenden steun
van een wettelijke regeling" (OV 1931, 590) moest missen, stevende het
evenwel na 1945 af - al duurde het nog een tiental jaren - op een wet op het
kleuteronderwijs. In 1931 was onderwijsinspecteur mevrouw Houba ervan
overtuigd dat "een wettelijke regeling van het voorbereidend onderwijs" het
bewaarschoolonderwijs "had kunnen redden, wat" door bezuinigingen van de
jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw "verloren is gegaan" (OV 1931,
609). De bewaarscholen waren onbeschermd. Niet alleen door gemeentebe-
sturen werden uit financiele overwegingen bewaarscholen opgeheven, ook
"verschillende schooltjes in stand gehouden door de Ned.Herv.kerk of door
besturen die de exploitatiekosten hunner schooltjes voor een groot deel
485