"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

werkten onafhankelijk van elkaar, waarbij verschillen opgemerkt konden worden
in de taakopvatting en de uitvoering van de inspectietaken. De rijksschool-
toezichthouders stelden zich zelfs ten opzichte van elkaar binnen hun sector
onafhankelijk op (ARIKU, De inspectie van het onderwijs 1987, 3). De
inspectorale werkzaamheden van de rijksschooltoezichthouders moesten
opnieuw doordacht worden. Dat was niet alleen noodzakelijk op grond van de
interne factor van de structuurwijzigingen van het Nederlandse schoolsysteem,
maar ook door de externe factor van de maatschappelijke veranderingen. De
werkzaamheden van het rijksschooltoezicht ten opzichte van het onderwijsveld
werden nauwelijks nog passend genoemd. De landelijke overheid had besloten
in bestuurlijke zin, zoals reeds werd aangegeven, tegenover de school een ande-
re positie in te nemen. Sedert 1984 waren de scholen verantwoordelijk voor hun
onderwijsleerproces. De landelijke overheid trad terug. De onderwijsinstituten
waren aansprakelijk voor "de inhoud en dus ook voor de kwaliteit van het
onderwijs" (RPTr 1990, 12). De betekenis van de inspectie nam toe bij de zoge-
noemde autonomievergroting van de onderwijsinstellingen. De rijks-
schooltoezichthouders moesten toezicht houden op de kwaliteit van het onder-
wijs van zelfstandige onderwijsinstituten. Plaatsvervangend inspecteur-generaal
Liket had in 1986 al genoteerd dat het "kenmerk van de autonomie" van scho-
len was, "dat degeen die autonoom kan handelen, bereid is zich te onderwerpen
aan een openbare beoordeling van datgene wat men in autonomie verricht"
(ARIKU, Toezicht op het hoger onderwijs nieuwe stijl, 1986).
Zowel de interne factor als de externe factor vereiste een eenheid van het
rijksschooltoezicht. Vanaf het einde van de negentiende eeuw trad - sedert de
benoeming van onderwijzers en leraren met een grote en intensieve
onderwijservaring - het rijksschooltoezicht op als een organisatie van professio-
nals. Inspecteurs waren in zekere mate solistisch werkende functionarissen, die
ieder hun specifieke informatie inbrachten, met name vakkennis en over-
drachtservaring. De leiding van het rijksschooltoezicht wilde evenwel van de
inspectie als een organisatie van professionals een professionele organisatie
maken. Deze schijnbare woordspeling hield in dat het rijksschooltoezicht als een
geheel van individuele inspecteurs omgezet moest worden naar een onderwijsin-
spectie als collectiviteit van rijksschooltoezichthouders. Het werd wenselijk geacht
zich als verzelfstandigde organisatie te kenmerken door een gemeenschappelijke
visie. Ook de inspectorale werkzaamheden dienden geuniformeerd te worden.
651