"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Als een schip zich met zekere snelheid door het water beweegt, zullen
drijvende voorwerpenf die van het voorschip over boord worden geworpen,
met gelijke snelheid langs het schip drijven. Is er nu zekere lengte langs de zijde
van het schip afgezet, dan zal men uit den tijd, dien het voorwerp besteedt, om
dien afstand te doorloopen, de vaart van het schip gemakkelijk kunnen opma-
ken. Legt het schip in 1 u. een zeemijl af, dan doorloopt het in een secunde
0.514 M.; doorloopt het in een secunde n x 0,514 M. dan is de snelheid n mij-
len per uur, doch besteedt het om die afstand te doorloopen p secunden, dan is
de vaart n/p mijlen. Maakt men bijv. den afstand langs de verschansing 30 x
0,514 A/I. = 15,42 M. en heeft een voorwerp 10 secunden noodig, om dien
afstand schijnbaar te doorloopen, dan is de vaart 30/10 = 3 mijlen".
Kernachtiger kon het meten van de snelheid van het schip niet samenge-
vat worden. De leraar gaf uitleg, maar hield zich strikt aan de onderwerpen en
hun volgorde, zoals in het boek vermeld werd. Hoewel het "Leerboek der zee-
vaartkunde" enige herdrukken beleefde, leek inspecteur Van Alphen de Veer
er echter niet mee ingenomen. In 1916 vroeg hij om "een goed handboek"
voor de "practische zeevaartkunde" (OV 1916, 237). Het werk van auteur
Noorduyn - inspecteur Van Alphen de Veer noemde het werk niet in zijn jaar-
verslagen - kon er klaarblijkelijk niet aan voldoen.
Een soortgelijke samenvattende informatie als in het werk van Noorduyn
over de zeevaartkunde, wilde ook geograaf R. Schuiling geven in zijn
"Beknopte Aardrijkskunde van Nederland" uit 1912. Voor deze methode gold
evenzeer de eerder gemaakte opmerking uit het onderwijsverslag van 1875,
dat "de bloote opsomming van namen" plaats gemaakt had "voor eene
behandeling, waardoor den leerling werkelijk kennis van het vaderland" werd
medegedeeld. De boekentekst - de samenvatting - was leidraad bij de uitleg
die de leraar over het aardrijkskundige fenomeen gaf. Bij een goede les lieten
leraren een leerling na hun uiteenzetting, als bij een leesles, de tekst voorlezen.
De medeleerlingen lazen mee. Wanneer de leraar het nodig vond, onderbrak
hij de voorlezer om nogmaals een geografische toelichting te geven:
"Het grintdiluvium ligt in twee groepen, door een laagte, waarin vroe-
ger veen werd gevonden, gescheiden; dit veen heeft men reeds in de middel-
eeuwen als turf naar de Eem afgevoerd door de nog bestaande Praamgracht,
welke langs Soestdijk gaat.
355