"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

hen daarbij. In dit verband dienden vooral de werkzaamheden van de onder-
wijsgevenden, naar de mening van de schoolopzieners, gewaardeerd te wor-
den. Zij spraken zich dan ook veelal lovend uit over het onderwijzende perso-
neel. De schoolopzieners respecteerden de pogingen die onderwijsgevenden
verrichtten. Het rijksschooltoezicht observeerde het onderwijsverloop in de
school en het onderwijsleerproces in de klas en sprak zijn oordeel er over uit.
Met hun commentaar poogden de schoolopzieners veranderingen aan te bren-
gen, een activiteit waarmee de rijksschooltoezichthouders succesvol waren.
Een van de meest geslaagde resultaten van de werkzaamheden van de
schoolopzieners was de verhoging van het vakbekwaamheidsniveau van de
onderwijsgevenden. De schoolopzieners bewaakten door het afnemen van
examens aan het onderwijzende personeel de kwaliteit van het geboden
onderwijs. Daarbij kwamen vier bevoegdheidsrangen tegemoet aan de niveau-
differentiatie in het onderwijs. De meeste onderwijzers - ongeveer 73% -
waren in het bezit van een tweede of derde rang. Het waren de akten die na
1857 gecontinueerd werden en gekwalificeerd werden als akten voor onder-
wijzer en voor hulponderwijzer. Het viertal bevoegdheden werd teruggebracht
tot de twee meest belangrijke. De eerste rang werd te hoog geacht, de vierde
rang te eenvoudig. Onderwijzers van het lager onderwijs werden na een bij
het rijksschooltoezicht afgelegd examen in een vak van het vervolgonderwijs
onderwijzers aan een school voor voortgezet lager onderwijs. Afzonderlijke
akten voor vakken van het voortgezet lager onderwijs bestonden niet. Veelal
werd op een akte van de tweede of derde graad een aantekening omtrent
deze prestatie bijgeschreven. Een dergelijk bewijs van bekwaamheid werd
evenwel niet zonder meer voldoende geacht. Aan sollicitanten naar de functie
van onderwijsgevende bij het lager onderwijs moesten de schoolopzieners een
examen afnemen, een vergelijkend examen in lezen, schrijven, rekenen en taal
en, voorzover dit noodzakelijk geacht werd, in enkele andere vakken van het
onderwijsprogramma. Naast waarnemers van de uitvoering van de overheids-
richtlijnen en bevorderaars van de onderwijskwaliteit, waren schoolopzieners
als examinatoren tevens bewakers van het onderwijsniveau. Zij hebben er
mede voor gezorgd dat het onderwijzerscorps van het lager onderwijs na een
halve eeuw op een goed niveau stond. Ook de onderwijzersgezelschappen
waarvan sommige schoolopzieners de leiding op zich genomen hadden, kon-
den bogen op voor het onderwijs alleszins acceptabele uitkomsten van semi-
217