"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Boek" opgemerkt dat leerlingen beter en vooral sneller leerden lezen als zij de
letters leerden "door middel van figuuren, in welker naamen de klank gehoord
wordt van de letter die 'er bij staat" (Wit 1759, 4). De leerlingen zouden door
de klankmethode de leestechniek eerder beheersen. Het duurde echter lang
voordat onderwijsgevenden bereid waren de spelmethode in te ruilen voor de
klankmethode. Aanvankelijk werden nog in de eerste jaren van de negentien-
de eeuw verbeterde spelmethoden geTntroduceerd, te weten die van de
Amsterdamse onderwijzer N. Anslijn en de schoolopziener J.H. Nieuwold uit
Warga, om in de loop van de negentiende eeuw de klankmethode van de
Haarlemse schoolopziener en directeur van de onderwijzersopleiding P.J.
Prinsen in gebruik te nemen (Boersma 1961, 169 e.v.).
De leesmethode van schoolopziener Prinsen die onder de titel "A.B.C.
Boek" was uitgegeven, werd vooral door inspecteur Wijnbeek aanbevolen
(Smeding 1987, 152). Deze methode moest de eenheid in het leesonderwijs
bevorderen. Inspecteur Wijnbeek verzette zich dan ook tegen de spelmetho-
den van de schoolopzieners Nieuwold en Wester, die in het Noorden van
Nederland nog lang gebruikt werden. Pas in de loop van de jaren twintig van
de negentiende eeuw werden beide methoden geleidelijk aan overvleugeld
door de klankmethode van schoolopziener Prinsen. Met behulp van plaatjes
leerden de leerlingen woorden om aan de hand van klanken van letters in deze
woorden afzonderlijke letters uit het woord te analyseren (Vries 1995, 22 e.v.).
Met de spa
Met de slee
Drie
Ho! ho!
Hu! hu!
De bij
Van de koe
aa, a.
ee, e.
ie, I.
oo, o.
uu, u.
'/•
oe.
Een kneu
Hij is lui
Op de lei
Eene vrouw
De dauw
De paauw
Een kraal
eu.
ui.
es.
ouw, ou.
auw, au.
aauw, aau.
Het voortgezet lezen werd geoefend met leesboeken die veelal een
pedagogische strekking hadden. Leerlingen moesten op de hoogte worden
gebracht van waarden en normen die van de samenleving een evenwichtige
gemeenschap maakten. Er zouden zelfs specifieke Nederlandse waarden en
normen zijn, zoals het prominente lid van de Maatschappij tot Nut van 't
Algemeen M. Nieuwenhuyzen in 1788 stelde, te weten betrouwbaarheid,
164
aai.