"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

toename van het aantal schoolgebouwen voor het lager onderwijs. De landelij-
ke overheid was vanaf 1920 financieel verantwoordelijk voor de gebouwen van
zowel het openbaar onderwijs als het bijzonder onderwijs. De achterstand in de
scholenbouw die met name bij het bijzonder onderwijs gesignaleerd kon wor-
den, werd ingehaald. In de periode van 1920 tot 1929 werden er in Amsterdam
meer dan honderdzeventig onderwijsinstituten ontworpen (Bergeijk 1996, 13).
Scholen verschenen er ook in dorpen als het Groningse Bamflair, Enumatil,
Oostwold, Vriescheloo, Wildervanksterdallen en Zevenhuizen (Bruijel-Van der
Palm e.a. 1986, 50). Deze ontwikkeling leidde in de jaren twintig van de twin-
tigste eeuw tot enkele bouwwetten die bedoeld waren de bouw van scholen te
temporiseren. Vanwege de economische crises moest op het onderwijs en met
name op de bouw van onderwijsinstituten bezuinigd worden. Toch konden
inspecteurs in 1926 melden dat de "toestand der schoolgebouwen" "op de
meeste plaatsen zeer bevredigend" was. "In verband met de omzetting der
openbare in bijzondere scholen", berichtte hoofdinspecteur P.W.H. Truijen,
"zijn in de laatste jaren voortdurend verbeteringen aangebracht, terwijl er ook
vele nieuwe gebouwen zijn verrezen" (OV 1926/11, 157). Schoolbesturen - met
name gemeentebesturen - speelden daarbij een belangrijke rol. Schoolopziener
J.J. Belien deelde in 1926 mee, dat het gemeentebestuur van Lage-Mierde ver-
beteringen aan de school aanbracht. Het gemeentebestuur beloofde hem, "bij
een mondeling overleg, een plan, naar verstrekte gegevens van den heer bouw-
kundig inspecteur, te zullen maken en in het zomerseizoen van 1927 uit te voe-
ren" (OV 1926, II, 157). De toezegging werd gestand gedaan. Het gemeente-
bestuur van Mijdrecht berichtte in 1924 daarentegen dat het niet kon voorzien
in de bouwkosten van een nieuwe school voor openbaar lager onderwijs.
Weliswaar vreesde de rijksgeneeskundige dienst dat "de gezondheid der leerlin-
gen" (ABiZh 325) die de betrokken school bezochten, in gevaar was, maar
besprekingen van het rijksschooltoezicht met het gemeentebestuur sorteerden
geen effect. De schoolstrijd openbaarde zich ook op het niveau van de scholen-
bouw. De gemeente was niet bereid mee te werken aan de bouw van een
openbare school (Dodde 2000c, 75). Pas in 1941 - na ruim vijftien jaar - werd
een plan voor de bouw van een openbare lagere school aan bouwkundig
inspecteur W. Witteveen overhandigd. De tijdsomstandigheden stonden even-
wel niet toe met de bouw van school te beginnen (OV 1942, 356). Mijdrecht
was evenwel een uitzondering, het optreden van Lage-Mierde het meest voor-
554