"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

met het hart" (Steinz 1965, 84) was een opmerking die alleszins de instem-
ming had van de hier bedoelde inspectie. Met adviezen poogden de confessio-
nele inspecteurs een onderwijs te bewerkstelligen dat beantwoordde aan de
verlangens van de protestants-christelijke groeperingen. Het ging hen om "een
Christelijke sfeer", om "Christelijke liefde en reinheid" en om "Christelijke
tucht" (Stemerding 1928, 185). De bijzondere inspecteurs wilden niet als
controleurs de school binnengaan, maar evenals in vroeger dagen "nauwkeu-
rig acht geven op den geest waarin het onderwijs gegeven wordt en voorts op
methode, leermiddelen, inrichting der lokalen, leerplan, onderwijzend perso-
neel in verband met de schoolbevolking en op alles wat tot een goede inrich-
ting der Christelijke school behoort" (Bennekom 1960, 78). Deze intentie was
er de oorzaak van dat de inspecteur van het bijzonder onderwijs als een
rijksschooltoezichthouder optrad. Het sprak dan ook voor zich dat de relatie
tussen het rijksschooltoezicht en het bijzonder onderwijsinspectoraat niet
steeds optimaal was. In 1956 merkte een van de bijzondere inspecteurs in zijn
jaarverslag op, dat "in onze dynamische tijd" "de vernieuwing van het lager
onderwijs op weg" was, "maar nog nergens definitief aangekomen, gelukkig"
(MVCV 1956, 42). Hij kon er, naar zijn inzicht, in voldoende mate invloed op
uitoefenen, zodat de inrichting van het onderwijs zijn goedkeuring kon weg-
dragen. Enige rivaliteit met de rijksinspecteur had hij er wel voor over.
Voor het onderwijzende personeel op protestants-christelijke scholen
moet de aanwezigheid van twee vormen van schooltoezicht verwarrend zijn
geweest. In 1923 zouden zelfs "verscheidene hoofden" van lagere scholen
"niet veel sympathie hebben voor de inspectie van C.N.S.", terwijl anderen
opmerkten, dat "de waarde van de inspectie van Christelijk-Nationaal boven
die van de Staat uitgaat" (Bennekom 1960, 81). Er waren zowel voorstanders
van een eigen inspectie als tegenstanders. De voorstanders zagen in de bijzon-
dere inspecteur een medestrijder voor het protestants-christelijke onderwijs, de
voorstanders vonden de confessionele inspectie te dominant en te bemoei-
zuchtig. Met het rijksschooltoezicht kon worden volstaan, hetgeen in de jaren
zeventig van de twintigste eeuw ook gerealiseerd werd.
5.4.6 Toezicht op Nutskleuterscholen
Een laatste vorm van bijzonder schooltoezicht werd sedert 1945 uitgeoe-
fend door mevrouw W.N. Nijkamp (Duijnhouwer 1997, 386). Zij werd door de
445