"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

het herstel en de bouw van scholen leverden nogal eens spanningen op tussen
gemeentebesturen en het rijksschooltoezicht. Dat kon ook moeilijk anders,
doordat gemeentebesturen in financiele zin verantwoordelijk waren voor de
herbouw en het onderhoud van bedoelde onderwijsinstituten. Bovendien
waren de gemeentebesturen niet steeds bereid voor adequate schoolge-
bouwen te zorgen.
Ondanks enig verzet tegen de bouwvoorschriften, toonden de gemeen-
tebesturen zich over het algemeen bereid voor schoolgebouwen te zorgen,
waarin op voor de gezondheid van leerlingen adequate wijze onderwijs gege-
ven kon worden. Ze deden wat ze konden, zij het dat er voor de gebouwen
voor het mo en het vho meer aandacht was dan voor die van het lo. Inspec-
teur Staring meldde in 1865 echter dat het gebouw van de hbs te Leeuwarden
aan een drukke straat lag. "In weerwil van de gladde straatkeien waardoor het
stadsbestuur het kwaad heeft zoeken te verhelpen, moeten de leeraren telkens
hunne voordracht afbreken, zoodra een wagen voorbij komt" (ABiZd 516, 4).
Een nieuw gebouw op een andere plek werd niet overwogen. Daartoe zouden
de geldelijke middelen ontbreken. De leraren en de leerlingen moesten het
doen met de gebouwen die het gemeentebestuur beschikbaar stelde. In
Maastricht daarentegen werd, naar een mededeling van inspecteur Bosscha,
"vanwege het gemeentebestuur een ruim en zeer geschikt gebouw ten dienste
eener rijksschool" voor hoger burgeronderwijs "beschikbaar gesteld" (ABiZd
530). Soms kwam de aandacht voor het schoolgebouw echter niet verder dan
het opstellen van plannen, die dan weer door gebrek aan gelden niet konden
worden uitgevoerd. Inspecteur Steyn Parve stelde met teleurstelling vast dat
een door hem "zoo goedkoop mogelijk" opgesteld bouwplan voor een school
te Dokkum geen doorgang kon vinden. Het gemeentebestuur had er geen
financiele middelen voor beschikbaar.
Rond de eeuwwisseling leek een verbetering in te treden. De financiele
mogelijkheden tot het bouwen van scholen waren gunstig. Er werden scholen
gebouwd van een alleszins acceptabele kwaliteit. Het bouwbesluit van 1880
dat de consequentie was van het rapport van een commissie onder leiding van
inspecteur Salverda, kon worden geformuleerd en uitgevoerd, doordat de vol-
gens het financiele kader van de wet op het lager onderwijs van 1878 de
gemeentebesturen voor een deel door de landelijke overheid gesubsidieerd
390