"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

inspectiesectoren drongen ook niet aan op een ontwikkeling van het vak
gymnastiek.
Hoofdconsulent Wiegel gaf in 1957 aan - en hij had dezelfde opmerking
als de inspecteurs Croles en De Vries in 1919 - dat het ontbreken van een
gymnastieklokaal voor de uitvoering van lichamelijke oefeningen hinderlijk was.
"De al of niet aanwezigheid hiervan beslist over den al of niet geregelden gang
van dit onderwijs", noteerde inspecteur J.J. Croles in zijn verslag over het jaar
1919. Soms gingen de gymnastieklessen niet door, omdat, zoals inspecteur J.C.
Fabius al in 1907 meldde, "de gymnastiekzaal als tijdelijke klasselokaal" (ABiZe
1006, 1907, 25) gebruikt werd. Een enkele keer werd gymnastiekles op het
speelplein gegeven. De ligging ervan bleek echter niet altijd geschikt voor licha-
melijke oefeningen. Als andere klassen uitkeken op het speelplein, konden er
geen gymnastieklessen gegeven worden tijdens schooltijd. Verder ontbrak op
veel scholen regelmaat in het gymnastiekonderwijs, "wijl het alleen gegeven kan
worden in de openlucht en men alzoo afhankelijk is van de weersgesteldheid"
(ARSFb 34.02.1919, 23). "Regen, koude, wind" (OV 1957, 185), het waren,
volgens hoofdconsulent Wiegel in 1957, redenen gymnastieklessen te laten
vervallen. Naar de mening van inspecteur De Vries, was de "waardering voor dit
vak" gering. Dat was niet alleen het geval in 1919, maar ook nog in 1957. Vier
decennia leidden niet tot een ander inzicht. "Als het geen verplicht vak was, dan
zou het aan de openbare scholen evenmin als nu aan de bijzondere worden
onderwezen" (ARSFb 34.02. 1919, 23), noteerde inspecteur De Vries in 1919. In
het bijzonder op opleidingsscholen had het vak gymnastiek een geringe status
(Duijnhouwer 1997, 351 e.v.). Voor de Tweede Wereldoorlog bleek het meren-
deel van de scholen over een vrijstelling te beschikken voor het geven van lessen
in de lichamelijke opvoeding. Tot 1940 was "40% van de bevolking der lagere
school van iedere vorm van onderwijs in lichaamsoefeningen" (OV 1957, 203)
verstoken, wist inspecteur van de lichamelijke opvoeding A.A. Lamberts in 1957
te melden.
In 1941 leek de positie van het onderwijs in lichamelijke opvoeding te ver-
beteren. Er werd weer een rijksschooltoezicht opgericht, dat zowel op school-
gymnastiek toezicht diende te houden als op sport voor zover dat als buiten-
schoolse activiteit uitgeoefend werd. Beide vormen van lichamelijke opvoeding
werden gemspecteerd door een hoofdinspecteur, drie inspecteurs, een hoofd-
consulent en zeventig consulenten, waarvan de laatsten zich overwegend met
540