"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Inspecteur Smits had gelijk; oefeningen in spreekvaardigheid bleken in de
schoolboekjes aan het begin van de twintigste eeuw niet veelvudlig voor te
komen. Aan vertalingen werd meer aandacht besteed.
4.7.3.4 Kennisvakken
Onderwijsinspecteur Smits beklaagde zich er niet ten onrechte over dat in
het onderwijs de nadruk gelegd werd op het verwerven van parate kennis. Aan
functionele kennis - het zinvol gebruik van parate kennis in verschillende situ-
aties - werd niet of nauwelijks aandacht besteed. Veelal beperkte het onderwijs
zich tot afvraagbare kennis. Het weetbare diende gekend te zijn, zoals met
name bleek uit het veelgebruikte "Leerboek der Vaderlandsche Geschiedenis"
van J.W. Pik uit 1917. Er werd een veelheid aan historische informatie gepre-
senteerd (Pik 1917, 204):
Don Fadrique had verwachtf dat Haarlem zich binnen een paar dagen
zou overgeven, doch 7 maanden lang heeft de stad zich staande gehouden.
De bevelhebber Wigbold Ripperda wist de bevolking tot geestdrift te brengen;
ook eene vrouwenschaar onder aanvoering van Kenau Simonsz. Hasselaar
nam aan den strijd een werkzaam deel. De bestormingen werden steeds afge-
slagen, zoodat alles ervan afhing, of aan de stad levensmiddelen konden wor-
den toegevoerd. Dat kon plaats vinden over het Haarlemmermeerr zoolang de
Ceuzen daar meester waren. Tijdens den strengen winter brachten zij over het
bevroren meer in sleden levensmiddelen naar de stad, en toen het water weer
open kwam voerde eene geuzenvloot het benoodigde aan. Doch in Mei 1573
werd die vloot door eene Amsterdamsche onder Bossu vernietigdr en daarna
was het lot van de stad beslist. Want ook de herhaalde pogingen tot ontzet,
door den Prins georganiseerd, mislukten.
De eerste poging geschiedde door Lumey - 't was zijn laatste krijgstocht - ; bij eene andere
poging, nl. door Sonoy, behoort de geschiedenis van Jan Haring (uit Hoorn), die op den dijk
tusschen het IJ en het Diemermeer alleen de Spanjaarden zoolang weerstond, tot al zijne mak-
kers in veiligheid waren; daarop sprong hij in het water en wist er nog het leven af te brengen
(Jan Haring, de Nederlandsche Horatius Codes). Bekend is ook het feit, dat 't Hoen, een
Noordhollandsche boer, met 18 man eene bende ruiters van 128 doodde. De laatste poging tot
ontzet vond plaats onder leiding van Dirk, heer van Bronkhorst en Batenburg - waarbij ook
353