"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

esef en vooral gemeenschapsgevoel" (OV 1943, 123 e.v.). Handenarbeid en
huishoudkunde vormden de kernvakken waaromheen de vakken lezen, schrij-
ven, taal, rekenen, aardrijkskunde en geschiedenis gegroepeerd waren. In-
specteur W.Th. de Boer van de inspectie 's-Gravenhage wenste de "strenge
vakkenscheiding, zoals we die - helaas - bij het g.l.o. nog te veel kennen" te
doorbreken. Uitgegaan zou moeten worden van een "didactisch centrum" (OV
1943, 289 e.v.), waarvoor met name het vak heemkunde, dat een concentratie
van kennisvakken op basis van een maatschappelijk thema wilde zijn, geschikt
zou zijn. Het gaf gelegenheid tot excursies met een instructief-didactisch
gehalte.
De grote aandacht voor de structuur en inhoud van het vglo was een
prelude op de belangstelling die na de Tweede Wereldoorlog manifest werd
voor deze maatschappelijk ondergewaardeerde groep leerlingen. Ze zaten dit-
maal op school, terwijl zij voor 1942 en nog enige tijd na 1945 deelnamen aan
het arbeidsproces. De belangstelling voor deze groep was daarom opmerkelijk,
omdat, hoewel het schoolbezoek van leerlingen waarvoor de school bestond
weliswaar enigszins toenam, de belangstelling voor het vglo als opvolger van
het herhalingsonderwijs over het algemeen gering bleef. Na 1945 gingen in
toenemende mate arbeiderskinderen naar andere vormen van het voortgezet
onderwijs. Er was een ruime keuze in het onderwijsaanbod. Inspecteur L.M.
Zegers berichtte in 1950 dat er "na het zesde leerjaar" van de lagere school
talloze "mogelijkheden" waren "voor plaatsing der leerlingen op ambachts-
scholen, huishoudscholen, ulo-scholen en scholen voor middelbaar en voorbe-
reidend hoger onderwijs". De keuze viel niet of nauwelijks op het vglo.
Arnhem met name kende met achttien openbare lagere scholen slechts "een
centrale v.g.I.o.-school" met 220 leerlingen (OV 1950, 381). Nog in 1960
decide hoofdinspecteur H.A. Dijksterhuis mee dat een "klein percentage van
de leerlingen der lagere school" de weg vindt "naar het v.g.l.o." (OV 1960,
131). Deze vorm van onderwijs had haar reputatie van "domschool" (ABiZh
696, 25 September 1873, 44) uit 1873 nog niet verloren, maar voor sommige
leerlingen was deze vorm van onderwijs welhaast ideaal. Inspecteur Dijkster-
huis stelde, dat kinderen "op 13- en 14-jarige leeftijd soms nog in de vijfde
klas van de lagere school" zaten. Ze waren "beter op hun plaats" in een
school waar niet allereerst een beroep gedaan wordt op hun geestelijke baga-
ge maar ook en meer op de praktische instelling en de handvaardigheid" (OV
490