"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

onderwijs en over, als mogelijk uitvloeisel van deze mededelingen, adviezen
met betrekking tot veranderingen en verbeteringen in het schoolsysteem, de
schoolsituatie en het daarin plaatsvindende onderwijs.
De vraag moet gesteld worden in hoeverre en op welke wijze het rijks-
schooltoezicht zijn opdracht heeft vervuld, in het bijzonder in hoeverre en op
welke wijze de rijksschooltoezichthouders hun vier taken ten uitvoer hebben
gebracht. De oprichting van het rijksschooltoezicht was een fase - de vierde -
in het reeds eeuwenoude toezicht op scholen en het aldaar gegeven onderwijs.
Er diende een overzicht gegeven te worden van de werkzaamheden van het
onderwijstoezicht en het schooltoezicht en de resultaten ervan vanaf de der-
tiende eeuw tot aan het einde van de achttiende eeuw, temeer omdat het
rijksschooltoezicht van het begin van de negentiende eeuw de collectieve ver-
antwoordelijkheid van de afzonderlijke commissies van schooltoezicht van de
zestiende, zeventiende en achttiende eeuw grotendeels overnam. De taken
van het rijksschooltoezicht lagen in het verlengde van de opdrachten van het
onderwijstoezicht en schooltoezicht. Op grond daarvan kon niet voorbijge-
gaan worden aan de uitbreidingen die zich in de loop van de eeuwen hebben
voorgedaan in de opdracht en omvang van de inspectie van het onderwijs als
onderwijsinspectie, schoolinspectie en inspectie van het schoolsysteem.
Tenslotte werd het mogelijk geacht, op basis van een beschrijving van de
geschiedenis van het onderwijsinspectoraat, een visie te presenteren over de
ontwikkeling van het rijksschooltoezicht in de eenentwintigste eeuw.
De toezichtactiviteiten van de onderwijsinspectie werden gedragen door
de werkzaamheden van de afzonderlijke rijksschooltoezichthouders. Hoewel
niet voorbijgegaan kan worden aan de ontwikkeling van de structuur en
inhoud van de onderwijsinspectie als organisatie wordt gepoogd de geschiede-
nis ervan te schetsen aan de hand van handelingen van onderwijsinspecteurs
en schoolopzieners. Zij waren de dragers van alle vormen van schooltoezicht.
Onderwijsopzieners verrichtten hun toezicht als individuele toezichthouders.
Schoolopzieners werkten commissoriaal. De rijksschooltoezichthouders dien-
den hun werkzaamheden uit te voeren in commissoriaal verband met individu-
ele verantwoordelijkheid. Daartoe moest onder meer een onderzoek ingesteld
worden naar de grondslagen van het toezicht op het onderwijs die gelegen
waren in het toezicht op de eerste onderwijsinstituten die Nederland heeft
gekend, te weten de kloosterscholen en de kapittelscholen.
19