"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

structuur en de mesostructuur van het Nederlandse schoolsysteem te achter-
halen om daarover door middel van radiouitzendingen, televisieprogramma's ,
dagblad- en weekbladartikelen en andersoortige geschriften mededeling te
doen. Het object van studie van het inspectorale onderzoek was door al die
belangstelling afgebakend, te weten het onderwijsleerproces binnen de
schoolorganisatie.
De realisering van het rijksschooltoezicht als inspectieinstituut - hetgeen
ze al tweehonderd jaar was - en als onderzoeksinstituut, in het bijzonder
gericht op evaluatieve toetsing - hetgeen beschouwd mocht worden als een
nieuwe ontwikkeling - was een versterking van de functionele onafhanke-
lijkheid van het rijksschooltoezicht. De inspectie was een professionele instel-
ling die scholen bezocht en beoordeelde waarbij normatieve criteria golden, en
die daarenboven empirisch onderzoek deed teneinde het onderwijsleerproces
beter te leren kennen en beter te kunnen waarnemen. Verondersteld werd dat
slechts een zelfstandige inspectie in staat was haar werkzaamheden als
rijksschooltoezicht en als researchinstelling naar behoren uit te voeren. In dit
verband werd onder andere in 1997 door onder meer inspecteur-generaal
Mertens gewezen op de periode vanaf ongeveer 1974 tot 1992, waarvan
opgemerkt werd dat deze niet gerekend kon worden tot het meest voorspoe-
dige tijdvak voor het rijksschooltoezicht. De inspectie zou gedurende genoem-
de periode in verwarring zijn geweest (Mertens e.a. 1997, 174). De
organisatorische verbondenheid met het departement van onderwijs had het
rijksschooltoezicht belemmerd in zijn activiteiten. Het was de aloude span-
ningsrelatie, die na 1992 bij de verklaring van de functionale onafhankelijkheid
van het rijksschooltoezicht echter nog niet afgesloten bleek. Uit een onderzoek
naar deze functionele onafhankelijkheid van het rijksschooltoezicht uit 1998
bleek dat het overleg met het departement van onderwijs onder meer "over
gebruikte bewoordingen in inspectierapporten" nog steeds moeizaam verliep.
Elk jaar zouden er zelfs problemen zijn over de samenstelling van het
onderwijsverslag. Het departement van onderwijs vond het tevens problema-
tisch - ten onrechte naar de mening van het rijksschooltoezicht - dat leden van
de Tweede Kamer - zonder de aanwezigheid van bewindslieden - contact had-
den met inspecteurs onder meer ten behoeve van het hierbedoelde onderwijs-
verslag. Tenslotte werd bericht dat het ministerie van onderwijs "uiteindelijk
altijd het laatste woord" (ARIKR, Notitie A: Functionele autonomie in de nabije
811