"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

personeel zou gerecruteerd moeten worden uit leerlingen in het bezit van een
diploma vijfjarige hbs, vijfjarige mms of zesjarig gymnasium. Het werden ech-
ter de bezitters van het diploma vierjarig ulo: in 1950 56%, in 1954 67% en in
1958 66% van het leerlingenbestand van de kweekscholen. Ook werden nog
in vermelde jaren 8%, 5% en 2% niet-geslaagde leerlingen van deze vorm van
onderwijs toegelaten. Slechts "middelmatigen" (Branger 1973, 193) meldden
zich aan. Kleijwegt hoopte evenwel op leerlingen met "een volledige middel-
bare-schoolopleiding" (OV 1949, 540 e.v.), al begreep hij wel dat kennis van
"de wet van Avogrado, de regel van Maxwell, het theorema van Menelaus of
de Ilias" geen garantie inhield voor een goed onderwijzerschap. Hij wilde er
mee aangeven, dat als maatschappelijk hogere milieus hun kinderen naar het
middelbaar onderwijs stuurden, ze dan ook hun kinderen, na de middelbare
school, naar de kweekschool moesten laten gaan. Het bezoek van de hogere
milieus aan de kweekschool zou statusverhogend werken op het beroep van
onderwijzer. Pijnlijk getroffen was Kleijwegt dan ook toen een gecommitteerde
die opstellen van leerlingen van de kweekschool las, opmerkte, dat hij zich
"met bezorgdheid afgevraagd" had "hoe het moet gaan, als de auteurs van
deze in zeer slecht Nederlands geschreven opstellen straks mijn kinderen
Nederlands moeten leren" (OV 1957, 261). Het gaf nog eens aan dat de
hogere milieus met een betere opleiding de kweekschool niet bezochten. De
hoofdinspecteur van het rijksschooltoezicht van het kweekschoolonderwijs
meende dat de vooropleiding van de school voor ulo voor aanstaande onder-
wijzers niet geschikt was, terwijl hij in 1957 in zijn onderwijsverslag ook nog
moest noteren dat in "verscheidene provincies" de klacht vernomen werd "dat
de oud-leerlingen van een m.m.s. zodanige achterstand hebben in de exacte
vakken, dat men geen kans ziet deze meisjes zo ver te brengen dat zij behoor-
lijk les in rekenen zouden kunnen geven, om van de natuurkunde maarte zwij-
gen" (OV 1957, 247). Klaarblijkelijk gaf ook de mms aan de opleiding tot
onderwijzeres niet wat Kleijwegt wilde. Misschien bleef alles, ondanks de nieu-
we kweekschool, wel bij het oude, misschien was het beroep van onderwijzer
blijvend bestemd voor de maatschappelijk lager geplaatsten (Harmsen 1961,
70 e.v.).
Soortgelijke opmerkingen konden gemaakt worden met betrekking tot de
opleiding tot kleuterleidster. Weliswaar was ook voor deze beroepsgroep de
opleiding veranderd, het recruteringsgebied was vrijwel gelijk aan dat van de
532