"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

twaalf jaar. In zes leerjaren werd een voor alle leerlingen bestemde, systema-
tisch over het genoemde aantal leerjaren verdeelde, leerstof aangeboden. Alle
lagere scholen moesten na een externe differentiate die jaren in beslag had
genomen, structureel en inhoudelijk geegaliseerd worden. Kwalificaties als
armenscholen, tussenscholen en burgerscholen moesten met ingang van 1920
ongedaan gemaakt zijn. De onderwijsinspecteurs en schoolopzieners bleken
daartoe niet bereid. Zij meenden op basis van opgedane ervaringen dat in
scholen op het niveau van het lo differentiates moesten worden gehandhaafd.
In de plaats van een structured en inhoudelijke onderwijseenheid van de lage-
re school ontwikkelden zich onderwijsinstituten voor lo voor de meeste leerlin-
gen, die volksscholen werden genoemd, en opleidingsscholen die leerlingen
voorbereidden op vervolgonderwijs. De onderwijsinspectie stond weliswaar
een breed onderwijsprogramma voor, maar dat onderwijsprogramma was niet
voor alle leerlingen geschikt. Een beperkt aantal vakken - lezen, schrijven,
rekenen en taal - dat door alle leerlingen grondig gekend en beheerst moest
worden, had hun voorkeur. De in de wet opgenomen andere onderdelen van
het onderwijsprogramma waren bestemd voor leerlingen die belangstelling
hadden voor vervolgonderwijs en die daarvoor ook de bekwaamheden
hadden. Zij moesten op de hoogte zijn van geografische, historische, mathe-
matische en natuurwetenschappelijke kennis. Opleidingsscholen kwamen
weliswaar slechts in een beperkt aantal onderwijsinstituten voor, maar de ont-
wikkeling ervan kon niet worden tegengehouden. De meeste lagere scholen
waren echter volksscholen die eindonderwijs aanboden.
Hoewel met name inspecteur Steyn Parve een voorstander bleek van een
samengevoegd mulo en onderwijs van de hbs, kon verondersteld worden dat
ook op dit niveau differentiatie gesteund werd door het rijksschooltoezicht. Er
dienden duidelijke grenzen getrokken te worden tussen de diverse vormen van
onderwijs. Een onderscheid tussen mulo en mo werd geaccepteerd. Op het
niveau van het middelbaar onderwijs stimuleerde inspecteur P. Fockens vanaf
1907 handelsonderwijs (Bartels 1963, 45 e.v.). Differentiatie gold met name
voor de inhoud van het onderwijsprogramma, dat voor leerlingen met beperk-
te cognitieve vermogens er anders mocht uitzien dan voor leerlingen die over
intellectuele capaciteiten beschikten. De onderwijsinspectie van het voortgezet
onderwijs bepleitte inhoudelijke externe differentiatie. Het ging om afzonder-
lijke onderwijsinstituten voor leerlingen die cognitief gezien niet zonder meer
396