"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

De uitkomsten van het genoemde onderzoek werden bevestigd door een
inspectorale werkgroep van avo en Ibo onder leiding van inspecteur speciale
diensten A.J.P. Dekker, die in 1985 de onderwijskundige aspecten onderzocht
van heterogeniteit in het tweede leerjaar van enkele brede scholengemeen-
schappen. Inspecteur Dekker en zijn collega-onderwijsinspecteurs conclu-
deerden dat het klassikaal-frontale onderwijsmodel dominant was. Met ver-
schillen tussen leerlingen werd vrijwel geen rekening gehouden. Als er al sprake
was van differentiatie, dan kon deze gesignaleerd worden bij het tempo van
leerstofaanbieding en de verschillende niveaus waarop de leerstof in de verwer-
kingsfase werd aangeboden (RVOH 1985, 61 e.v.). De klassikale introductie
van identieke leerstof bleef gehandhaafd. In dit verband werd het BHV-model
genoemd, het model van basisstof: "leerstof die alle leerlingen van de hete-
rogene groep dienen te beheersen", van herhalingsstof: leerstof die leerlingen
bij onvoldoende beheersing van de basisstof nog eens opnieuw moesten leren
beheersen, en van verrijkingsstof: leerstof die aan leerlingen verstrekt wordt die
de basisstof reeds in voldoende mate beheersen en extra opdrachten behoeven
(Bade e.a. 1981, 72 e.v.). Een ander, maar soortgelijk onderzoek op de experi-
mentele middenschool van de jaren zeventig van de twintigste eeuw meldde
zelfs dat onderwijsgevenden niet in staat waren langer dan twee schooljaren
aan heterogene groepen verantwoord onderwijs te geven. Daarna gingen zij
homogeniseren. De klassen werden - op cognitief niveau - gelijk gemaakt. De
voorzitter van de inspectorale werkgroep middenschool, inspecteur G. Bloo,
berichtte in 1985 dat deze maatregel leidde tot een vroegtijdige selectie. De
middenschool bleek geen ander onderwijsinstituut te zijn dan soortgelijke scho-
len van vo. "De eisen die in de bovenbouw" van een van de middenscholen
"aan de leerlingen gesteld worden", zo meldde inspecteur Bloo, "belemmeren
tegemoet te komen aan de eisen van de heterogene groep" (IAVEM 1982, 12).
Het experiment leek in dit verband niet geslaagd. Het rijksschooltoezicht - bui-
ten de inspecteurs van het middenschoolexperiment - stemde overigens niet in
met de continuering van de heterogeniteit van de klas. "Over de voile breedte
van een brede scholengemeenschap is deze", naar de mening van het rijks-
schooltoezicht in het onderwijsverslag van 1991, "niet in het belang van de
leerlingen. Voor docenten vormt zij een onmogelijke opgave" (OV 1991, 223).
Nog in 1999 meldde het rijksschooltoezicht dat leraren nauwelijks "aandacht
besteden aan verschillen tussen leerlingen". Leraren hielden "bij hun instructie
751