"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

gezamenlijk nauwelijks tot besluiten over onderwijsaangelegenheden konden
komen. De rapporteurs wilden een structuur van het rijksschooltoezicht van het
lager onderwijs overeenkomstig het rijksschooltoezicht van het middelbaar
onderwijs. Daar waren twee inspecteurs van het algemeen vormend middelbaar
onderwijs, buiten de drie inspecteurs van het middelbaar onderwijs die een bij-
zondere opdracht hadden voor het vakonderwijs. Gezamenlijk kwamen de
eerstgenoemde inspecteurs met betrekking tot het voor hen gereserveerde deel
van het Nederlandse schoolsysteem zonder langdurig overleg tot besluiten.
"Juist omdat zij niet talrijk zijn, heeft men eene gewenschte eenheid in hunne
adviezen" aan de landelijke overheid, "waarbij de regeering zich in den regel
veilig kan neerleggen", merkten de rapporterende inspecteurs op. Naar hun
opvatting zou de leiding van het rijksschooltoezicht van het lager onderwijs
moeten bestaan uit drie inspecteurs die elk een deel van de Nederlandse onder-
wijsinstituten voor lager onderwijs onder hun hoede namen.
Verder merkten de inspecteurs van het lager onderwijs in hun rapport van
1911 over de reorganisatie van het rijksschooltoezicht op, dat de inspecteurs
gebaat waren bij assistentie door districtsschoolopzieners. De laatstgenoemden
zouden "eene gewigtige plaats" in de hierarchic van het rijksschooltoezicht
bekleden. De districtsschoolopzieners moesten "de ziel van het geheele toe-
zigt" zijn, "tal van administratieve werkzaamheden met ijver vervullen en door
gedurige aanraking met onderwijzers, gemeentebesturen en Gedeputeerde
Staten de algemeene vraagbaak zijn, het overleg bevorderen en de handha-
ving der wet en uit haar voortgevloeide verordeningen bewaken". Bij de uit-
voering van genoemde taak zouden zij, zo meenden de inspecteurs, "in de
waarneming hunner betrekking" bijgestaan moeten worden "door zoo vele
adjuncten, als voor ieder district noodig zal blijken". De adjunct-school-
opzieners zouden aan districtsschoolopzieners toegevoegde functionarissen
zijn "die een gedeelte van hun werk zouden moeten overnemen, echter niet
als zelfstandige ambtenaren, maar als ondergeschikten van den districts-
schoolopziener". De spanningsrelatie moest ongedaan gemaakt worden, die
sedert 1878 tussen districtsschoolopzieners en arrondissementsschoolopzieners
was ontstaan over de taakverdeling en met name over de verstrekking van
opdrachten van de districtsschoolopzieners aan de arrondissementsschoolop-
zieners. De districtsschoolopziener moest "de verantwoordelijke persoon" blij-
ven "voor zooveel het den gang van het onderwijs in het geheele district
431