"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

financieel-juridische overeenkomsten af, waarmee de steden "in possessie"
kwamen van de "scholasterie" (Fortgens 1956, 45). Het stadsbestuur kocht de
parochieschool op of kreeg deze van de landeigenaar als wederdienst
(Kesper1897, 18).
Met de overname van de stedelijke parochiescholen door de stadsbesturen
kwam er tevens een einde aan het onderwijstoezicht door scholasticus-onder-
wijsopzieners. Het recht van de landeigenaren scholen op te richten was binnen
hun jurisdictie aan de stadsbestuurders overgedaan. De laatstgenoemden wer-
den behalve beheerders van stadsscholen tevens toezichthouders van deze
onderwijsinstituten. Als beheerders van het onderwijs legden ze onderwijsvoor-
schriften vast en stelden financiele middelen beschikbaar, als bestuurders van de
onderwijsinstituten waren de stadsbesturen tevens colleges van schooltoezicht.
Ze zagen er op toe dat hun stedelijke onderwijsvoorschriften uitgevoerd wer-
den. De stadsbesturen vormden de derde generatie schoolopzieners. Hun
inspectorale aandacht beperkte zich niet tot het onderwijsleerproces, maar ook
de voorwaarden voor goed onderwijs, zoals de vakbekwaamheid van het
onderwijzende personeel, had hun belangstelling. Tevens richtten de colleges
van schooltoezicht zich op de niveauverschillen in het onderwijs, waarvoor
afzonderlijke onderwijsinstituten beschikbaar kwamen.
De parochiescholen op het platteland raakten vanaf omstreeks het jaar
1400 steeds verder achter op de parochiescholen in de stad. De verwaarlozing
van het plattelandsonderwijs door de scholasticus-onderwijsopzieners leidde
ertoe dat beide vormen van onderwijs nauwelijks nog op elkaar leken. Het
stadsbestuur trachtte zijn onderwijs tot een gedifferentieerd lager en voortge-
zet onderwijs te ontwikkelen. Sinds de stadsbesturen in het bezit waren geko-
men van het schoolrecht, werd veel aandacht besteed aan de tot "Groote
School" verheven stedelijke parochiescholen. Inhoudelijk gezien lag dit onder-
wijsinstituut voorlopig nog in het verlengde van de oorspronkelijke parochie-
scholen. Ook de Groote School was aanvankelijk een zangschool. Om, evenals
in vroeger dagen, de garantie te hebben dat er voor kerkelijke bijeenkomsten
een voldoende aantal zangertjes beschikbaar was, werd door het stadsbestuur
in zijn hoedanigheid van college van schooltoezicht in het contract met de rec-
tor van de Groote School vastgelegd dat hij onderwijs zou geven "tot eer ende
onderhoudenisse van den chore" (Post 1954, 64). Het onderwijsprogramma
vermeldde het leren van het credo, het pater-noster, het ave-maria, enkele
48