"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

onderwijs, gold lang de gecontroleerde ordening van het klassikale systeem
met kennisvakken en vaardigheidsvakken als onderwijsleerstof. Het klassikale
stelsel met groepsonderwijs was het meest voorkomende systeem. Scholen
stonden zich er op voor een klassikale school te zijn (VPCb 1931, 623). Het
was een bewijs van degelijkheid. Desondanks was er kritiek op het klassikale
onderwijssysteem. Vooral in de lagere onderwijsvormen, zoals het lo, waren
onderwijsgevenden te vinden die meenden dat het klassikale stelsel verouderd
was. Onderwijsvernieuwers stelden voor genoemd stelsel te vervangen door
vormen van individueel onderwijs, zoals het Montessorionderwijs dat met
"zelfontwikkeling door spontane activiteit" (Sixma 1956, 17) het kind in de
gelegenheid stelde "zijn eigen weg" te gaan "door de stof" (Sixma 1956, 38),
en het onderwijs van de Werkplaats van Boeke, waar "het klassikale onderwijs
door een gedifferentieerde aanpak is vervangen" door zelfstandig werk "vol-
gens individuele roosters" (Kuipers 1992, 23). Het Montessorionderwijs werd
echter met enige argwaan bekeken. Deze vorm van onderwijs werd nogal indi-
vidualistisch geacht. Er bestond dan ook nauwelijks belangstelling om de
Montessorimethode in te voeren. "De enige plaats, waarde Montessori-school
enigermate "in trek" is, is de gemeente Amsterdam" (OV 1938, 303), bericht-
te hoofdinspecteur P. van Nes Czn. De toeloop van leerlingen zou zelfs groot
zijn. Toch werd geklaagd over de resultaten van het Montessorionderwijs. De
kennis - de meetbare parate kennis - bleek beperkt en het schriftelijk werk was
slordig. Een soortgelijke opmerking kon gesignaleerd worden bij leerlingen van
Montessorischolen voor vhmo. Ze werkten wel zelfstandig, maar naar het oor-
deel van de inspecteurs, zo viel althans in het onderwijsverslag over het jaar
1954 te lezen, baarden het vhmo van sommige Montessorischolen zorgen,
met name "de eindexamenresultaten" die - en ze waren voor het rijks-
schooltoezicht bepalend voor de kwaliteit van het onderwijs - "niet over de
gehele linie bevredigend zijn". De inspectie merkte op dat er "enige bezorgd-
heid bestaat over de gang van zaken aan enkele van deze scholen" (OV 1954,
237). Ook het Werkplaatsmodel van Boeke was weinig populair. Het werd
beschouwd als een elitaire vorm van onderwijs; de school kon reeds vanwege
zijn schoolpopulatie geen algemene navolging vinden. Bovendien sprak de
individualistische benaderingswijze van de Werkplaats - maar dat gold ook
voor het Montessorionderwijs - velen niet aan.
560
Inspecteurs, met name inspecteur C. Wit, verzetten zich tegen de opvat-