"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

was om als onderwijsbevoegdheid te kunnen gelden, een verplicht te behalen
onderwijskundig-didactische akte verbonden. De eisen van deze pedagogisch-
didactische akte die uiteraard betrekking had op onderwijskundige onderwer-
pen, waren vrijwel gelijk aan die van de lagere akte en de hoofdakte. De prakti-
sche oefening ontbrak volstrekt, hetgeen op zich geen probleem behoefde te
zijn. Vele m.o-abiturienten waren onderwijzers met een veelal lange onder-
wijservaring. Het onderwijsprogramma van de akte Q was voor hen evenwel
weinig relevant en van een laag niveau. Met kennis van de lagere akte en de
hoofdakte en enige ervaring in het lager onderwijs, konden zij het niveau van
de akte Q aan. De vereisten waren: "duidelijke begrippen van klassikaal onder-
wijs, van de onderscheidene leerwijzen, hare voor- en nadelen en hare geschie-
denis; geschiktheid om verkregene kennis mede te deelen, blijkbaar door mon-
delinge voordragt" (Verseput 1980, 128). Inspecteur S. Elzinga berichtte nog in
1941 dat de akte Q geen rol van betekenis speelde bij de beoordeling van de
examinandus. Bij de m.o.-examens werd het onderwijskundige onderdeel over-
bodig geacht (Verseput 1980, 79).
Aan het begin van de twintigste eeuw vroeg het rijksschooltoezicht deson-
danks nogmaals de aandacht voor een onderwijskundig-didactische opleiding
voor academisch gevormde leraren. Wat van de leraar in het bezit van een
m.o.-akte gee'ist kon worden, kon evenzeer van de academicus gevraagd wor-
den. Ten Bruggencate meende in 1914 en in 1915, dat er "een doorkneed
opvoedkundige" diende te komen, "die slechts in zijn ervaring behoeft te grij-
pen, om voor onze academici van groot nut te zijn". Hij vroeg om een
"'middelbare' Jan Ligthart" die "door een geheelen dag in de week door theo-
retische wenken en practische lessen uitstekend werk" zou kunnen verrichten
voor studenten die zich een functie van leraar wensten. Deze onderwijskundige
zou de aanstaande leraar moeten duidelijk maken dat een onderwijsgevende
moest uitgaan van een "Interessiertrieb" die bij de leerlingen een "Interes-
setrieb" tot ontwikkeling zou kunnen brengen. Te vaak was het onderwijs van
de leraar "te droog". Sommigen zouden hun "stof beter" moeten "beheer-
schen". Anderen richtten "zich te veel tot een leerling". Er was sprake van
beginnersfouten die reeds vanaf de aanvang voorkomen hadden kunnen worden.
Veelvuldig kwam het voor, zo merkte Ten Bruggencate op, dat de lessen een
"bovenop-leggen" inhielden van louter feiten in plaats van "een naar-buiten-
brengen" (ABiZf 22, 4 e.v.). Genoemde inspecteur stelde een opleiding van
373