"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

leerlingen "een groot deel van de tijd" "zelfstandig werken". Ter geruststelling
schreef het rijksschooltoezicht van het voorbereidend hoger en middelbaar
onderwijs erbij, dat de Werkplaats Kindergemeenschap de "gehele leerstof"
had verdeeld "in taken, die geleidelijk aan worden verwerkt en wel zo, dat tel-
kens na het voltooien van een taak een proef moet worden afgelegd om de
leraar in staat te stellen na te gaan of de stof goed verwerkt is" (OV 1954,
234). Met het laatste leek deze vorm van opvoedend onderwijs op het onder-
wijs, zoals verondersteld werd dat het moest zijn: een gecontroleerde instruc-
tie, waarvan de resultaten meetbaar waren. Bij het voortgezet onderwijs bleek
vernieuwing van het onderwijs slechts gespreksonderwerp. Veel verder dan
experimenteren met zelfwerkzaamheid door middel van het "Daltonstelsel"
(OV 1954, 235) bij het vhmo of het introduceren van praktijklessen met
opdrachten bij het nijverheidsonderwijs en het landbouwonderwijs (OV 1952,
399) kwamen de leraren vooralsnog niet. Alleen bij het nijverheidsonderwijs
voor meisjes werd het dilemma en de paradox van het lager onderwijs aange-
troffen. Ook scholen voor huishoudonderwijs bleken enerzijds onderwijsinsti-
tuten en scholingsinstellingen met theorielessen en praktijkoefeningen en "het
uitwerken van opdrachten aan de hand van taken" te zijn en anderzijds
opvoedingsinstituten die aandacht besteden aan "verantwoordelijkheidsbesef"
en "gemeenschapszin" (OV 1953, 447). Pas in de jaren zestig van de twintig-
ste eeuw was er een verandering van didactiek bij het voortgezet onderwijs op
te merken, een didactiek die een opvoedkundige werking met zich droeg. In
1967 constateerde de onderwijsinspectie van het voortgezet onderwijs, dat
met name het biologiepractium - een noviteit sedert 1963 - "zelfwerkzaam-
heid" bevorderde en leerlingen aanzette tot "team-work". Ook zouden er
andere voordelen aan het biologiepracticum verbonden zijn, zoals het "ont-
wikkelen van het waarnemingsvermogen", "het verkrijgen van vaardigheden"
en "het maken van verslagen". Het onderwijzende personeel mocht deze ont-
wikkeling echter niet opvatten als een "poging tot grondige vernieuwing"; er
was sprake van "een poging tot verandering". Het biologie-onderwijs bleef
een vak dat een beroep deed op de cognitieve bekwaamheden van leerlingen.
"Het bijbrengen van feitenkennis gaat duidelijk plaats maken voor het geven
van inzicht in de samenhang van de biologic" (OV 1967 194 e.v.). De vormen
van rijksschooltoezicht van het voortgezet onderwijs volgden echter de
ontwikkelingen bij het onderwijs met behoedzame argwaan. Het "praktisch
457