"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

3.4.5 Latijnse scholen
De Latijnse school was een eerbiedwaardig onderwijsinstituut. Het kon
bogen op een lange geschiedenis, waarin de Latijnse school zich ontwikkeld
had tot een onderwijsinstituut voor de sociaal gezien hogere maatschappelijke
groeperingen (Esseboom 1995, 329 e.v.). Het onderwijsprogramma beperkte
zich in de meeste gevallen tot de vakken Latijn en Grieks, hoewel in 1815 een
koninklijk besluit verordonneerde dat het onderwijsprogramma gecompleteerd
moest worden met moderne aardrijkskunde en moderne geschiedenis als aan-
vulling op oude aardrijkskunde en oude geschiedenis. Tevens diende mytholo-
gie in het onderwijsprogramma opgenomen te worden. Ook het vak wiskunde
moest een plaats in bedoeld onderwijsprogramma van de Latijnse school krij-
gen (Smid 1997, 73 e.v.). Een inspecteur zou "door een verstandig en gedurig
opzicht" (Fortgens 1958, 145 e.v.) de ontwikkelingen nauwlettend volgen.
Het koninklijk besluit van 1815 had echter weinig betekenis, temeer, omdat
aan de toegevoegde vakken "pas na afloop van het dagelijkse onderwijs in de
oude talen" aandacht behoefde te worden besteed (Boekholt 1987, 125 e.v.).
In 1816 werd opgemerkt dat voor de "nieuw-toegevoegde vakken" "uitslui-
tend bestemd" zijn "het laatste uur van de ochtend-schooltijd, gedurende het
gehele jaar, en het laatste uur van de namiddag-schooltijd, met uitzondering
van de drie wintermaanden". Voorlopig bleef Latijn nog hoofdvak; bij dertig
uren onderwijs per week waren 's zomers twintig uur beschikbaar en 's winters
vierentwintig. Het onderwijs aan de universiteiten - de toenmalige hoge-
scholen - werd de studenten namelijk grotendeels aangeboden met
gebruikmaking van de Latijnse taal. Het curatorium van de Friese hogeschool
meende, dat "het gevaarlijk zijn zoude het onderwijs in de moedertaal" - bij
enkele colleges werd de onderwijsleerstof in het Nederlands behandeld -
"algemeen te maaken". "De geleerde taalen immers hebben" nog steeds
"eenen onmidlijken invloed op de uitbreiding der wetenschappen" (Fortgens
1958, 147 e.v.). Het was er de reden van dat in 1816 gedetailleerde aanwijzin-
gen verstrekt werden voor het onderwijs in de klassieke talen. Voor de "bijvak-
ken" waren slechts summiere aanwijzingen beschikbaar (Smid 1997, 37). De
landelijke overheid gaf daarmee aan wat zij belangrijk vond. Zij beschouwde,
blijkens het "Reglement op de Latijnsche Scholen", deze vorm van onderwijs
als de eerste trap van het hoger onderwijs. De hogeschool vormde de tweede
trap. De Latijnse school was als voorbereidend hoger onderwijs bestemd voor
141