"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

afzonderlijke klassen werd niet meer gedacht; afzonderlijke scholen namen de
onderwijskundig-didactische zorg voor zwakzinnigen op zich. De psychisch
gebrekkige leerlingen kwamen als blinden en doofstommen apart te staan.
Nederland had zijn scholen voor lichamelijk en psychisch gehandicapten.
De toename van scholen voor zwakzinnigen was het resultaat van de
overwegingen van de inspecteurs van het lager onderwijs. In 1903 schreven zij
op instigatie van de minister van binnenlandse zaken, een rapport over het
onderwijs aan leerlingen, die, volgens een notitie van de afdeling lager onder-
wijs van het ministerie van binnenlandse zaken, een "psychisch defect hebben,
zonder nochtans weder geheel stompzinnig te zijn" (ABiZe 376, exh. 23 febru-
ari 1903, 1576 O). De inspecteurs bleken voorstanders van afzonderlijke scho-
len voor zwakzinnige kinderen, "Hilfsschule" naar Duits voorbeeld of "Ecole
speciale" naar Frans model. Nederland diende de ontwikkelingen in de buur-
landen, die door de inspecteurs bezocht werden, te volgen. In kleine gemeen-
ten zouden in navolging van de Duitse "Hilfsklassen" aan scholen voor lager
onderwijs afzonderlijke klassen verbonden moeten worden. In weinig omvang-
rijke groepen van ongeveer zestien leerlingen zouden deze leerlingen onder-
wijs moeten krijgen in "Frobel-oefeningen, lezen, schrijven, rekenen (vooral
meten en wegen), taal-oefeningen, zang, teekenen, vrije- en orde oefeningen
der gymnastiek, handenarbeid in papier, karton en klei (voor jongens ook in
hout) en, voor de meisjes, de nuttige handwerken", aangevuld met enkele
vakken uit het onderwijsprogramma van de reguliere lagere school "naar
gelang van omstandigheden" (ABiZe 376, exh. 23 februari 1903, 1576 O).
De inspecteurs lieten in hun rapport blijken dat het onderwijs aan zwak-
zinnigen een eigen wettelijk regiem behoefde. De wet op het lager onderwijs
kon niet van toepassing zijn op scholen voor het buo. Er moest te veel afgewe-
ken worden van de wettelijke regels om met aangepast onderwijs te voldoen
aan de mogelijkheden waarover deze leerlingen beschikten. De landelijke
overheid stemde met dit inspectorale denkbeeld in. In 1905 werd het voorstel
van de inspecteurs ingewilligd. Het onderwijs aan blinden, doofstommen, idio-
ten en spraakgebrekkigen werd door de landelijke overheid buiten de wet op
het lager onderwijs geplaatst teneinde deze vorm van onderwijs gelegenheid
te geven tot een zelfstandige vorm te komen. Het diende speciaal onderwijs te
worden "voor kinderen, die wegens ziels- of lichaamsgebreken of uit maat-
schappelijke noodzaak niet in staat zijn het gewone onderwijs geregeld en met
338