"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

gen moeten leveren aan" onder meer "examinering" en "leerplanontwikke-
ling" (INT 1988.8.10, 20). De rijksschooltoezichthouders meenden dat de cul-
tuur van het rijksschooltoezicht als een geheel van "opvattingen", "uitingen"
(INT 1989.10.1, 10 e.v.), handelingen en gedragingen van inspecteurs geken-
merkt moest worden door participerend leveren van bijdragen aan de vernieu-
wing van het onderwijs. Het was hun identiteit en het zou blijvend hun ken-
merk moeten zijn. Het rijksschooltoezicht beschikte over een omvangrijke
expertise die gebaseerd was op "kennis en inzicht met betrekking tot het
onderwijsveld" (RPTr 1990, 36). In de praktijk van alle dag konden de in-
specteurs dan ook niet volstaan met adviezen. Het ontbrak de onderwijsin-
stituten aan vergelijkingsmogelijkheden waarover de inspecteur gezien zijn
schoolbezoeken wel de beschikking had. De inspecteur diende met het
onderwijzende personeel en het hoofd van de basisschool of de directeur van
een onderwijsinstituut van vo de onderwijsverantwoordelijkheid te delen. G.
van Steijn die in 1983 rector was van een scholengemeenschap, zou het spijtig
vinden als "het direkte, regelmatige kontakt tussen inspecteur en een
school(leider) verloren zou gaan". Dat zou, naar zijn mening, "niet in het
belang van het onderwijs en de individuele school" (Steijn 1983, 13) zijn. De
inspecteurs maakten deel uit van het onderwijsveld. Als de "inspectie", zoals
Idenburg in 1970 suggereerde, een "onderwijskundige sector" (Idenburg
1970, 17) was, dan vereiste dat bij de inspectie onderwijskundig-didactische
kennis en inzicht in onderwijskundig-didactisch handelen. Daaromtrent dien-
den onderwijsgevenden gemformeerd te worden.
Onderwijsinspecteurs wensten ook betrokken te zijn en te blijven bij de
werkzaamheden op de werkvloer. In 1928 werd een pleidooi gehouden voor
een "schooltoezicht" dat een "onmiddellijk contact met den man, die het
onderwijs geeft", impliceerde, "en de inspectie een intiem, persoonlijk karak-
ter" (Stemerding 1928, 178 e.v.) verleende. Bijna zeventig jaar later - in 1996 -
merkte de toenmalige inspecteur-generaal F.J.H. Mertens evenwel op dat de
inspectiewerkzaamheden minder "persoonsafhankelijk" (Mertens 1996, 17)
gemaakt dienden te worden. Theoretische kennis en praktische ondervinding -
en vrijwel alle inspecteurs konden ook nog in de tweede helft van de twintig-
ste eeuw bogen op een lange en gevarieerde onderwijservaring - deden som-
migen van hen mild staan tegenover onderwijsgevenden, een mildheid die
sprak uit het boekje "Hee, pst! Wat kom je doen?" (Straver 1971, 9 e.v.):
724