"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

worden. De inspecteurs stelden een rijksschooltoezicht van het lager onderwijs
in twee lagen voor. In hun rapport van 3 november 1911 merkten de inspec-
teurs op, dat er voor het "eerambt" van arrondissementsschoolopziener nau-
welijks nog belangstellenden beschikbaar waren. Overigens idealiseerden de
auteurs van het hier bedoelde rapport de intenties van de arrondissements-
schoolopziener door op te merken dat het "ambt van schoolopziener" in die
dagen "niet versmaad werd door leden van de rechterlijke macht en andere
door maatschappelijke betrekking, wetenschappelijke vorming en fijne bescha-
ving invloedrijke mannen, wier belangstelling in de zaak veel goeds had
gesticht en veel verkeerds voorkomen". Onder de arrondissementsschoolop-
zieners kwamen ook functionarissen voor die niet gerekend konden worden
tot de aangegeven categoric. Bovendien was het gegeven dat arrondisse-
mentsschoolopzieners tot een hogere sociaal-economische groepering behoor-
den, geen garantie voor een adequate uitvoering van hun opdracht. Niet alle
arrondissementsschoolopzieners waren onder genoemde schoolwet in staat
hun functie naar behoren uit te oefenen. Voor een groot aantal "rechters,
advokaten, professoren, rectoren van gymnasia en anderen, die onder de aan-
zienlijken van den lande behoorden" was de functie niet veel meer dan een
erepositie die ze uit standsoverwegingen, dan wel uit maatschappelijke ver-
plichtingen aanvaardden zonder zich in voldoende mate bezig te houden of te
kunnen houden met de scholen en het onderwijs in het gebied dat hun was
toegewezen.
Het rijksschooltoezicht diende, naar de opvatting van de toenmalige
inspecteurs van het lager onderwijs in 1911, in het vervolg te bestaan uit
gesalarieerde functionarissen. Erefuncties moesten worden afgeschaft. Voorge-
steld werd het rijksschooltoezicht van het lager onderwijs te beperken tot
inspecteurs en districtsschoolopzieners, waarvan de laatsten geassisteerd wer-
den door adjunctschoolopzieners. Een aantal van drie inspecteurs, zoals in die
dagen reeds het geval was, werd ten behoeve van de leiding van het rijks-
schooltoezicht van het lager onderwijs voldoende geacht. Meer inspecteurs
waren "onnoodig, omdat hun geene meerdere werkzaamheden zouden wor-
den opgedragen" en "ongewenscht, omdat door eene uitbreiding van hun aan-
tal ook het verschil in inzichten sterker zou uitkomen". Wat het laatste betrof,
hadden de rapporteurs ongetwijfeld de weinig effectieve periode van 1857 tot
1878 voor ogen, toen er elf inspecteurs van het lager onderwijs waren die
429