"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

missie van het schooltoezicht autonoom. Ook de andere door particulieren of
zogenoemde fundaties (Booy 1980, 112) opgerichte onderwijsinstituten die
vooral in de loop van de zeventiende eeuw werden opgericht, hadden hun
eigen commissies van schooltoezicht (figuur 2.6).
fig. 2.6 schooltoezicht armenscholen en weeshuisscholen
stedelijke
toezichthouders
stedelijke
armenscholen
van ongeveer 1600 tot 1800
diaconale
toezichthouders
diaconale
armenscholen
regenten
weeshuisscholen
In de periode van omstreeks 1600 tot 1800 hadden al deze commissies
van schooltoezicht een controlerende en evaluerende taak op het microniveau
van de klas en op het mesoniveau van de scholen die onder de categorieen
vielen waarvoor de genoemde deelcommissies in het bijzonder in het leven
waren geroepen. De pedagogische richtlijn die bepalend was voor de
onderwijsleerdoelstellingen, werd opgesteld door stadsbesturen, diaconale
besturen, besturen van weeshuizen en besturen van fundaties. Deze besturen
stelden ook de onderwijsleerdoelstellingen vast. Particuliere onderwijsgeven-
den volgden veelal de voorschriften van de gemeentelijke overheden die hun
toestemming hadden gegeven een onderwijsinstituut te stichten. Voor de
pedagogische richtlijn en onderwijsdoelstellingen van onderwijsinstituten gin-
gen de steden bij elkaar te rade. Hierdoor was er in alle gewesten van de
Nederlanden een opvallende inhoudelijke overeenkomst in de diverse onder-
wijsvoorschriften. Alle plaatselijke beheerders van scholen wensten hun leerlin-
gen als pedagogische richtlijn "beschaavdheid, deugd en waare godsvrucht"
(ARGK 1774, 57) toe. Het onderwijsleerprogramma van het lager onderwijs
71