"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

etreft". Hij zou de bevoegdheid moeten hebben "een zijner adjuncten op te
dragen eene bepaalde school te bezoeken" - een opdracht die tot dan toe in
de betrekking tussen districtsschoolopzieners en arrondissementsschoolopzie-
ners moeilijkheden had opgeleverd - "en hem daarvan rapport uit te bren-
gen". De adjunctschoolopzieners - die andere functionarissen zouden zijn dan
de arrondissementsschoolopzieners - werden daarmee tevens in de gelegen-
heid gesteld kennis te maken met de uitoefening van de functie van districts-
schoolopziener. Uit hen "die eenige jaren als adjunct hunne taak met toewij-
ding, zaakkennis en tact hadden vervuld", zou bij een vacature van
districtsschoolopziener gekozen kunnen worden. De adjunctschoolopziener
was als het ware een districtsschoolopziener-in-opleiding. Op grond van dit
carriereperspectief werden er bijzondere eisen aan de adjunctschoolopziener
gesteld. Maatschappelijke posities speelden geen rol meer. Adjuncten waren
"zij, die als schoolhoofd of als onderwijzer bij het lager onderwijs of als leeraar
bij het gymnasiaal of middelbaar onderwijs blijk hebben gegeven van
paedagogische geschiktheid, wetenschappelijke kennis, tact in den omgang,
maar bovenal van beschaving en algemeene ontwikkeling, terwijl wij ook",
aldus schreven de auteurs van het hier bedoelde rapport, "niet zouden willen
uitsluiten hen" - en hier kwam toch weer de vroegere status van de arron-
dissementsschoolopzieners om de hoek kijken - "van wie, zonder dat zij in de
praktijk van het onderwijs zijn geweest, toch met grond mag worden ver-
wacht, dat zij liefde en belangstelling hebben voor het onderwijs en een prak-
tischen blik op de behoeften der lagere school" (ABiZe 984, exh. 8 november
1911, 8154 L.O., 8). Adjunctschoolopzieners zouden in elk geval gesalarieerde
medewerkers zijn, niet noodzakelijk sociaal-cultureel hooggeplaatsten met een
nevenfunctie bij het rijksschooltoezicht. Het rijksschooltoezicht zou geleidelijk
aan uit functionarissen bestaan met onderwijservaring.
Aan de denkbeelden van de auteurs van het rapport werd in zoverre aan-
dacht besteed, dat met ingang van 1921 de vierde laag van het rijksschooltoe-
zicht ingenomen werd door schoolopzieners die assistenten waren van de
inspecteurs van het lager onderwijs. De aanduiding adjunct kwam te vervallen.
De schoolopzieners tooiden zich zelfs niet meer met de titel districtsschoolop-
ziener. Zij mochten zich zonder nadere aanduiding schoolopziener noemen.
Iedere schoolopziener had een afgebakend gebied met scholen waarop hij toe-
zicht hield. Eens per jaar diende hij, volgens het koninklijke besluit van 6
432