"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

van onderwijs werd benoemd. Het rijksschooltoezicht van het landbouwon-
derwijs kon voor beide vormen van inspectie als voorbeeld gelden. Reeds sedert
1892 maakte dit rijksschooltoezicht - met inspecteur Fr.B. Lohnis - deel uit van
de afdeling landbouw van het ministerie van binnenlandse zaken.
De incorporatie in 1974 van het rijksschooltoezicht in het ministerie van
onderwijs leidde tot een herziening van de organisatie van de inspectie. Het
rijksschooltoezicht zou in het vervolg bestaan uit een hierarchie van inspec-
teurs in zes lagen, die een organisatorische eenheid dienden te vormen. De
eenheid van organisatie bleek uiteindelijk een tweedeling te zijn. Er was een
departementaal deel van het rijksschooltoezicht dat gevestigd was op het
ministerie van onderwijs, en er was een groter, maar evident niet-departemen-
taal deel van de inspectie dat in den lande een werkplek toegewezen had
gekregen. De categoriale hoofdinspecteurs vervulden een scharnierfunctie tus-
sen enerzijds de leidinggevende inspecteurs bestaande uit een inspecteur-
generaal van het onderwijs en een aantal algemene hoofdinspecteurs en
anderzijds de veldinspecteurs die gevormd werden door coordinerende catego-
riale inspecteurs en categoriale inspecteurs. Algemeen hoofdinspecteur J.L.P.
Brants stelde in 1978 zelfs dat het niet toevallig was dat de categoriale
hoofdinspecteurs niet op het ministerie van onderwijs in Den Haag zaten. De
leiding van het rijksschooltoezicht zetelde in Den Haag. In het centrum van het
land - in Zeist - zaten de functionarissen die de inspectorale werkzaamheden
over rijksschooltoezichthouders verdeelden. De veldinspecteurs die verspreid
waren over Nederland, hielden zich op in hun rijksinspectiekantoren en waren
- in een opmerkelijke beeldspraak van de algemeen hoofdinspecteur Brants -
"de vingers van de minister in het veld" (VDC 1978, 49).
De reorganisatie van het rijksschooltoezicht werd begeleid door een toe-
lichtingsteam van de inspectie. Het kon in 1974 bij monde van hoofdinspecteur
G. Bent melden, dat een groot gedeelte van de inspectie positief stond tegen-
over het reorganisatievoorstel van het adviesbureau McKinsey (OeWV 1974, 3,
16, 14 e.v.). Er zouden slechts bezwaren zijn op onderdelen. Hoewel het team
de bezwaren niet nader aangaf, bleek uit verslagen van bijeenkomsten van
diverse sectoren van het rijksschooltoezicht dat er een viertal bezwaren vastge-
steld kon worden. Een aantal inspecteurs had bezwaren tegen de opname van
het rijksschooltoezicht in het departement. Het zou de status van de inspectie
als afzonderlijke dienst aantasten. Een tweede bezwaar gold de introductie van
625