"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

staande onderwijzer uit Breukelen uit - "voorheen een kweekeling der Haarlem-
sche kweekschool" - om een zestiental jonge onderwijzers - kwekelingen en
ondermeesters - dat door de schoolopzieners gekozen was uit de vier districten
van de provincie Utrecht, onderwijs te geven in "den gehele loop van het verbe-
terd onderwijs" en "in de onderscheiden vakken van hetzelve ter eigen oefe-
ning". Het werd een gemstitutionaliseerde vorm van normaallessen, waaraan
aanvankelijk de dagelijkse praktijk ontbrak. Deze praktijk deden de cursisten - de
kwekelingen en ondermeesters - op in de scholen waaraan ze verbonden waren.
De opleider-onderwijzer gaf onderwijs in de voor de praktijk relevante onderdelen
"opvoeding en onderwijs; getallen volgens Pestalozzi; rekenkunde; en als bijzon-
der deel der onderwijskunde de leerwijze van Prinsen". Tevens droeg hij de kwe-
kelingen en ondermeesters op elke week een opstel te schrijven, "opdat men uit
de vervaardiging van hetzelve, over de bekwaamheid van iederen leerling, zoo
wel in stijl, taal en spelling, als in het wel begrijpen en uit elkander zetten van het
geleerde zal kunnen oordeelen" (ARSU 133). Het ontbreken van de praktijk-
component bij deze theoretische vorming werd evenwel als een gemis ervaren.
Gemeend werd dat ook de praktijk in deze vorm van onderwijzersopleiding
opgenomen diende te worden. ledere kwekeling en ondermeester zal "niet alleen
door het leeren der lessen de regelen leeren kennen, volgens welke men behoort
te onderwijzen, maar daarenboven, door het geven van onderwijs gedurende de
lesuuren toonen, dat hij deze regelen behoorlijk weet toe te passen". Aan deze
"zoogenaamde normale school" (ARSU 133) werd een aantal leerlingen van een
Utrechtse lagere school als oefenleerlingen ter beschikking gesteld. De normaal-
school te Utrecht werd een leer- en kweekschool, waarvoor de Haarlemse school
model stond. Kwekelingen en ondermeesters leerden er onder leiding van de
opleider en onder het oog van de medecursisten onderwijs geven, zoals dat geeist
werd. De Utrechtse opleiding werd door de toewijzing van leerlingen van de lage-
re school als proefpersonen een unieke opleiding. De praktische oefeningen in de
bekende schoolvakken kregen bovendien, naast het begeleidende commentaar
van opleider en medecursisten, theoretisch perspectief door de bestudering van
onder meer het werk "Korte handleiding voor het onderwijs der jeugd in de lage-
re school" van J.L. Ewald, waarin vooral aandacht werd besteed aan de didactiek
van de schoolvakken lezen, schrijven, rekenen, bijbelse geschiedenis, taal, zingen,
natuurkunde, aardrijkskunde en geschiedenis, of "Grondbeginselen van opvoe-
ding en onderwijs verkort voor ouders en onderwijzers" van A.H. Niemeijer, een
182