"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Smit "met de secretaris der maatschappij op 20 dec. heeft besproken" (ABiZj
329, 1933). Bij het middelbaar onderwijs stonden, blijkens de aantekeningen van
de inspecteurs van deze vorm van onderwijs, de overgang van de lagere school
naar de middelbare school in de belangstelling. Bericht werd dat de "resultaten
van het l.o." "niet uniform noch in technische vaardigheid, noch wat betreft de
basis der verstandelijke ontwikkeling" bleken. "Dit gemis aan uniformiteit vorm-
de gedurende het 1ste halfjaar in de 1ste klasse der hoogere burgerschool een
groote rem voor het onderwijs". Ook waren er klachten over het "getal leerlin-
gen, dat het onderwijs aan een H.B.S. niet of nog niet kan volgen" (OV 1924/1,
162). In 1875 had inspecteur Steyn Parve al toegegeven dat het onderwijspro-
gramma van de hbs nogal veelomvattend was. Hem kwam "eenige
vereenvoudiging van het programma en bovenal van het eindexamen wensche-
lijk" (Bartels 1963, 71 e.v.) voor. Pas in 1921 werd er voor hbs'en en gymnasia
een algemeen geldend onderwijsprogramma opgesteld, zij het dat er "in de vak-
ken van onderwijs geen veranderingen zijn aangebracht" (Bartels 1963, 66).
In de visiterende, controlerende en informerende taken van de inspecteurs
lagen mogelijkheden tot pedagogische zorg, die, hoewel de inspecteurs zo'n
taak niet hadden, toch door de derde laag van het rijksschooltoezicht geleverd
werd. Bij deze pedagogische zorg gingen de inspecteurs, omdat er geen richtlij-
nen waren, veelal naar eigen inzicht te werk. De onderwijskundig-didactische
aanbevelingen aan het onderwijzende personeel door het rijksschooltoezicht
waren toevallig en willekeurig en volgens het individuele inzicht van de inspec-
teur. Veelal waren de adviezen van theoretisch-praktische aard; de inspecteurs
beoordeelden het onderwijsleerproces van de onderwijsgevenden volgens de
doordachte ervaringen van de inspecteur uit de periode dat hij zelf nog voor de
klas stond. Volgens de analyse, zoals die door inspecteur Van der Velde met
betrekking tot de werkzaamheden van het rijksschooltoezicht gepresenteerd
werd, was de verandering en verbetering van het onderwijs een taak van de
hoofdinspecteur. In de activiteiten die de inspecteurs van het lager onderwijs -
maar ook in die van de inspecteurs van het middelbaar onderwijs, het voorbe-
reidend hoger onderwijs en het nijverheidsonderwijs - waren opgedragen,
kwam geen pedagogische zorg voor. De verdeling van werkzaamheden, zoals
die door inspecteur Van der Velde werd aangegeven, was dan ook een bevesti-
ging van de verdeling van de taken die door de minister van binnenlandse
zaken reeds in 1878 aan het rijksschooltoezicht was verstrekt. Tijdens de
426