"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

uitgave die onderscheid maakte in opvoeding als lichamelijke opvoeding en gees-
telijke opvoeding, en onderwijs als onderricht in de vakken lezen, schrijven, zin-
gen, rekenen, aardrijkskunde, geschiedenis en natuurkunde. Het schoolvak reke-
nen kreeg een afzonderlijke theoretische fundering door de bestudering van het
werk "Eerste beginselen der rekenkunde" van de hand van J. Brunt en bewerkt
door N. Anslijn en "Handleiding voor onderwijzers" van D. van Dapperen en P.J.
Prinsen. Het bleek een gedegen opleiding die door de Gedeputeerden van de
provincie Utrecht gesubsidieerd werd. Het rijksschooltoezicht zag met belangstel-
ling op de ontwikkeling toe en gaf er, waar nodig, leiding aan.
3.7.4.4 Onderwijzersgezelschappen
Behalve een onderwijzersopleiding voor de in de praktijk werkzame kwe-
keling en ondermeester - een vorm van bijscholing - werd tevens overwogen
een theoretische opleiding voor fungerende onderwijzers, een vorm van na- en
herscholing. Schoolopziener W. Goede stelde in 1801 voor "hier en daar lec-
tors" aan te stellen, die "onderwijzers weeklijks, bij voorbeeld, Zaturdags
namiddags, het noodig onderwijs" (ARSZh 4) konden geven. Goede kon
bogen op enige ervaring. Hij gaf aan de Rotterdamse leer- en kweekschool van
1801 onderwijs in natuurkunde en in "de manier van onderwijs, gepaard met
redekunde of logica" (BSVa 1803, III, 63 e.v.). Ook schoolopziener J. Clarisse
kwam, evenals zijn collega Goede, met een soortgelijk "Plan, tot vormen van
bekwaame schoolonderwijzeren", waarin eveneens het denkbeeld van "lecto-
ren in de pedagogika" gelanceerd werd, die "tweemaal per week, 's dingsdag
(of woensdags) en vrijdags (of zaturdags)namiddags" onderwijs zouden die-
nen te geven "niet in de spel-, lees-, schrijf- en cijferkunde, (die toch wordt
tamelijk wel op de scholen geleerd), maar in de Nederduitsche taalkennis
(welteverstaan de beginzelen van dezelve: de grammatika, syntaxis, eerste
gronden der etymologie enz.)", in de beginselen van wiskunde en natuurkun-
de, natuurlijke historic, bijbelse, vaderlandse en algemene geschiedenis,
natuurlijke godgeleerdheid en christelijke zedenleer, aardrijkskunde, staatsre-
geling, civiele en criminele wetten, "in de eenvoudigste gronden der
proefondervindelijke zielkunde en redenkunst (logica)" "en eindelijk in de
kunst van onderwijzen" (ARSNh 106). Ook Clarisse wist waarover hij sprak;
wekelijks maakte hij enige aanstaande onderwijzers bekend "met taalkennis,
onderwijskunst, de gronden van het redelijk cijferen, en hoogere weten-
183