"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

een aantekening op het laatstverkregen diploma van de kandidaat gemaakt
die hem de onderwijsbevoegdheid gaf voor het schoolvak wiskunde.
Opvallend is dat de examencommissies genoegen namen met parate kennis.
Een onderwijzer die kon aantonen dat hij veel wist, werd geprezen. Met waarde-
ring werd in 1851 kennis genomen van het schriftelijke antwoord van een kandi-
daat op de vraag naar de loop van de rivier Donau voor het vak aardrijkskunde.
Zonder bronnen te kunnen en te mogen raadplegen, noteerde hij:
"De Donau, de 3de in rang onzer Europesche rivieren ontspringt in het
Croothertogdom Baden, in het Schwarzwald, uit twee kleine bronnen, en het is
dus door tal van uitloopende of invallende rivieren ontstaande op de noordelij-
ke afhelling van den Alpenrug, of op de zuidoostelijke helling van midden
Europa's bergruggen, dat deze rivier tot zulk een aanzienlijken stroom aan-
groeit. De Donau loopt in een oostelijke rigting door Baden en vervolgens door
het koninkrijk Wurtenberg voorbij de steden Donauschingen, Siegmiringen,
Riedlingen, Ulm, Dillingen en wordt omstreeks Donauwerth door het
Ludwigskanaal met den Rijn verbonden, waardoor hij eene gemeenschap daar-
stelt tusschen de Zwarte en de Noordzee. Verder doorloopt hij nog in het
koningrijk Beijeren de steden Ingolstad, Kelheim, Regensburg, en Passau.
Vervolgens treedt hij in het Keizerijk Oostenrijk en bespoelt daar de steden
Linz, Grain, Stein, Krems en Weenen. Hierna doorstroomt de Donau het
Hongaarsche vlakland, en ontvangt aldaar de Theiss en een weinig zuidelijker in
Slavonie, de Drave en de Save, terwijl hij in den Noorden, alvorens de oostelij-
ke rigting te verlaten, tusschen Presburg en Komorn een eiland of waard, het
Platteneiland vormt. Verder loopt hij in eene Zuidelijke rigting voorbij Prest,
Ofen of Buda, Peterwaradin en Belgrade, waarbij de bovengenoemde rivieren
ontvangt en zijn oostelijke rigting herneemt. Nu stroomt hij door Servie, vervol-
gens door Bulgarie, voorbij de steden Urddin, Nicopoli, Rotschuk, Silistria,
Hirsova, Braila, verdeelt zich daarna in verschillende armen, aan een welker nog
Ismael gevonden wordt, en stort zich zoo in de Zwarte Zee." (ARSNh 190).
Door het houden van examens hebben de schoolopzieners een poging
gedaan het niveau van het onderwijzende personeel te verhogen. Hoewel de
nadruk bij de examens over het algemeen lag op het reproduceren van parate
kennis en het hanteren van formules, kan gesteld worden dat het
193