"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

kwaliteit van het onderwijs stemde hem dan ook teleur. De school was te klein,
een euvel dat ook twee- en driemansscholen kenmerkte. In Franeker konden er
slechts "geringe vorderingen in de oude talen op de conrectors school" - de
voorlaatste klas volgens de oude laatmiddeleeuwse indeling - geconstateerd
worden, terwijl de rector - het was een tweemansschool - die belast was met
het onderwijs in de wiskunde, veel moeite had, de leerlingen van zijn leerjaar
"daarin de vereischte hoogte te doen erlangen". Ook de andere Latijnse scho-
len of de "gewone gymnasien, welker onderwijzers den voorgeschreven
akademischen graad bezitten" (ABiZc 4474) konden niet zonder meer de goed-
keuring van inspecteur Wijnbeek wegdragen. Hoewel het onderwijs op de wat
grotere scholen beter was dan op de kleine schooltjes, werden de Latijnse scho-
len in toenemende mate beschouwd als onderwijsinstituten die geleid werden
"door eene ouwerwetsche bekrompene wijze van zien" (Fortgens 1958, 201),
hetgeen onder meer zichtbaar werd door het werk "Latijnsche grammatica of
spraakkunst" van Chr.G. Broder (Broder 1818, 10). Het was een leerboek met
een nogal klassieke opzet:
Eerste deelinatie
Tot de eerste declinatie behooren alle substantiva, die in den genitivus ae
hebben. De Latijnsche woorden van deze declinatie hebben alle in den
nominativus a, en alleen die uit het Grieksch genomen zijn, wier getal niet
groot is, hebben e, as en es.
voorbeelden
singularis pluralis
nom. mensa, de tafel nom. mensae, de tafels
gen. mensae, der tafel gen. mensarum, der tafels
dat. mensae, aan de tafel dat. mensis, aan de tafels
ace. mensam, de tafel ace. mensas, de tafels
abl. mensa, van de tafel abl. mensis, van de tafels
De vernieuwing van het onderwijs verliep ook bij de Latijnse scholen
traag. Het duurde tot de jaren dertig van de negentiende eeuw, vooraleer in-
specteur Wijnbeek kon berichten dat er verbetering was gekomen in het
173