"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

overheid het gebruik "der zoogenaamde Joodsche taal afgeschaft" (ARSZh
34). Over het Spaans en Portugees van de Sefardische joden liet niemand zich
in negatieve zin uit. Spaans en Portugees waren erkende communicatiemidde-
len, te vergelijken met het Frans dat - met het Spaans en Portugees - op som-
mige Franse scholen geleerd werd (Loonen 1991, 38).
In opdracht van de landelijke overheid werden in 1804 door de latere -
vanaf 1815 - schoolopziener Siegenbeek in zijn publicatie "Verhandeling over
de Nederduitsche spelling ter bevordering van eenparigheid in dezelve" spel-
lingregels gemtroduceerd, die door P. Weiland in 1805 in een voor de Neder-
landse taal geschreven "Nederduitsche Spraakkunst" opgenomen en verwerkt
werden. Wat in de voorgaande eeuwen niet tot stand kon komen, te weten
een gemeenschappelijke grammatica en een spelling die voor alle Nederlanders
gold, vond aan het begin van de negentiende eeuw plaats. Geleidelijk aan - al
was het een proces van decennia - spraken, lazen en schreven alle Neder-
landers het zogenoemde Algemeen Beschaafd Nederlands, het ABN, met een
geregelde grammatica en een voorgeschreven spelling. Het belang van de dia-
lecten nam vanaf het laatste kwart van de negentiende eeuw af (Knippenberg
e.a. 1988, 173 e.v.). Het bezoek aan de scholen bood de districtsschool-
opzieners een mogelijkheid bij het onderwijzende personeel het gebruik van de
Nederlandse taal te stimuleren. Daarenboven bevorderde het departementale
schoolbestuur - de provinciale commissie van onderwijs - het gebruik van de
taal en de grammaticale kennis ervan door tijdens de onderwijzersexamens en
de sollicitatieprocedures bij kandidaten de "vorderingen in de Nederduitsche
taalkunde" (Dodde 1968, 111) nate gaan en als beoordelingscriterium te han-
teren.
3.7.1 Toezichtwerkzaamheden
Het bezoek aan scholen door het schooltoezicht werd als een activiteit
gezien die bijdroeg aan kennis van het onderwijs. De curatoren die sedert de
zestiende eeuw het toezicht uitoefenden op de Latijnse scholen, bezochten
veelvuldig hun onderwijsinstellingen (Esseboom 1995, 38 e.v.). Breda droeg zijn
curatoren in 1643 op om getweeen de Frans-Duytse school te bezoeken (Brok
1964, 213). Dorpsscholen werden in de eerste helft van de negentiende eeuw
door plaatselijke predikanten gevisiteerd (Boekholt 1978, 21), terwijl stadsscho-
len toegang moesten verschaffen aan gedelegeerden van het curatorium of aan
149