"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

veranderingen die vanaf de tweede helft van de jaren zestig plaatsvonden.
Binnen de Nederlandse samenleving deden zich twee maatschappelijke ver-
anderingen voor die voor het Nederlandse schoolsysteem - en daarmee voor
de inspectie - van betekenis waren, te weten sociaal-politieke wijzigingen en
financieel-economische herzieningen. Ze leidden tot een reeds eerder aange-
geven andere onderwijspolitiek en ander onderwijsbeleid.
Na een sedert 1945 bijna twintigjarige, naoorlogse periode van redelijke
harmonie die zich manifesteerde in pogingen te komen tot overleg en sa-
menwerking tussen maatschappelijke groeperingen onder leiding van hun
voormannen, volgde een fase waarin getracht werd door middel van het con-
flictmodel fundamentele vernieuwingen tot stand te brengen. Er werd een
maatschappelijke polarisatie opgeroepen, waarvan verwacht werd dat deze
uiteindelijk zou leiden tot een emancipatorische democratie. De jaren zestig en
zeventig van de twintigste eeuw vormden een tijdvak van maatschappijkriti-
sche vernieuwingsbewegingen die uitliepen op een individualisering van de
samenleving met calculerende burgers (Vuijsje e.a. 1999, 25 e.v., Alberts 2001,
z5, en Bouhuijs 2001, 7)
Bij een geemancipeerde en gedemocratiseerde maatschappij paste geen
controlerend en evaluerend rijksschooltoezicht. Het uitoefenen van controle
werkte voor het onderwijs restrictief. De evaluatie van de verrichte waarne-
mingen belemmerde de school in haar ontwikkeling. De stimulansen die zou-
den moeten leiden tot een veranderd en verbeterd schoolsysteem, konden niet
afkomstig zijn van een overheidsinstelling, het rijksschooltoezicht. Landelijke
pedagogische centra (Ipca) boden informatie door middel van documentatie
en adviezen. Regionale en plaatselijke schoolbegeleidingsdiensten (sbd'en)
hielden zich bezig met "systematische overdracht van nieuwe werkwijzen in
het gehele onderwijs" (Gelder 1964, 115). De onderwijsgevenden gebruikten
van de verstrekte informatie datgene wat paste bij hun opvattingen omtrent
en ervaringen met goed onderwijs. Onderwijzers en leraren waren zelfstandige
onderwijsgevenden. De inspecteur mocht begeleider zijn. Uit een in 1986
gehouden enquete onder schoolleiders van het avo bleek, dat 61.9% van de
ondervraagde onderwijsgevenden het niet eens was met de uitspraak dat de
inspecteur zich alleen zou moeten bezighouden met schooltoezicht en
klassentoezicht (Braster 1987, 40 e.v.). De rijksschooltoezichthouder zou, al
werd zijn invloed beperkt geacht, als adviseur moeten optreden.
636