"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

de jaren dertig van de twintigste eeuw geexperimenteerd werd, hielden veel
onderwijzers zich verre van de andere vormen dan het klassikale systeem.
Inspecteurs en schoolopzieners discussieerden mee over een belangrijk meso-
structureel probleem, te weten het klassikale schoolsysteem met groepsonder-
wijs, maar er waren omstandigheden, met name de eerdergenoemde grote
klassen, waardoor het onmogelijk geacht werd van onderwijsstelsel te verande-
ren. Ouders hadden niet veel op met de onderwijsvernieuwing die naar hun
oordeel gepaard ging met meer vrijheid dan zij wenselijk achtten. "Sommige
ouders", aldus citeerde hoofdinspecteur P. van Nes Czn. een onderwijzer,
"spreken het openlijk uit, dat hun kinderen - op gelijke wijze als thuis - met een
zekere hardheid dienen te worden aangepakt". De school moest vooral geen
"sprookjesland" worden, dat was nu eenmaal "niet levensecht" (OV 1950,
418). Volgens een hoofd van een school in Zeeland zouden de leerlingen hem
gevraagd hebben - hij gaf hun taken op - of hij een deel van de aardrijkskunde-
opdracht "nog eens op de oude manier" zou willen behandelen, "twee lessen
maar, dan weten we wat we moeten leren". "De "nieuwe methode" is", zo
deelde hij de Goese inspecteur C. Kuiper mee, "ongetwijfeld voor de kinderen
aantrekkelijker, maar hoe moet je met de te behandelen stof klaarkomen en wat
weten de leerlingen ten slotte?" (OV 1950, 422). Het rijksschooltoezicht stelde
zich behoedzaam op. Het klassikale onderwijssysteem had de voorkeur.
Daarnaast, als er al van het klassikale stelsel moest worden afgeweken, waren
er twee vormen van klassikaal onderwijs waaraan met enige welwillendheid
aandacht besteed werd, te weten het persoonlijkheidsonderwijs van L.
Groeneweg en het Daltononderwijs van H. Parkhurst. Beide vormen van klassi-
kaal onderwijs werden opgevat als mogelijkheden tot groepsvorming met een
individueel takenstelsel. Groeneweg ging uit van de actieve spontane leerling
en de passieve corrigerende onderwijzer. Een lesrooster gebruikte hij niet; "het
kind wordt niet beroosterd" (OV 1933, 305), stelde Groeneweg. Er was een
"standaardprogram" (Groeneweg 1925, 22) dat door de leerlingen moest wor-
den afgewerkt. Na een schoolbezoek berichtte de rijksschooltoezichthouder
A.P. Vooren dat in "de eenigszins rommelige, roezemoezige sfeer" zich "de
bewegingsvrijheid" openbaarde, "die aan de kinderen volgens het systeem toe-
gestaan moet worden, omdat het kind, spontaan en beweeglijk als het is, niet
tot zwijgzaamheid en stilzitten gedwongen mag worden, zoolang het niet hin-
dert". De leerlingen zijn "aan verschillend werk bezig". "Als ze hun minimum-
567