"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Voor de onderwijspolitiek en het onderwijsbeleid van de landelijke over-
heid was de zorg om de vrijheid van onderwijs welhaast een obstakel gewor-
den. Het was in de relatie tussen de Staten-Generaal en het departement van
onderwijs een steeds terugkerend thema. Het onderwijzende personeel vond
het over het algemeen redelijk dat de inspecteur adviezen en aanwijzingen gaf.
Het werd geapprecieerd. De minister van onderwijs moest kamerleden er even-
wel op wijzen dat er onder meer in het onderhavige geval sprake was van een
didactisch onderwerp waarover onder leiding van academische deskundigen
zowel onderwijzers van het openbaar onderwijs als onderwijzers van het bijzon-
der onderwijs gemformeerd werden. Het antwoord van de minister van onder-
wijs was even traditioneel als de vraag. Het antwoord was tevoren bekend.
Vraag en antwoord hoorden bij elkaar. Zowel parlementsleden als bewinds-
lieden gaven er blijk van de vrijheid van onderwijs te respecteren en in ere te
houden. Het rijksschooltoezicht mocht zich, aldus berichtte de minister van
onderwijs het Eerste Kamerlid, niet "begeven op levensbeschouwelijk terrein",
het diende zich te onthouden "van pedagogische bemvloeding van het bijzon-
der onderwijs" (ABiZh 807, 24 mei 1960), maar bedoelde activiteit - en de
minister nam de argumenten over die hem aangereikt werden door de
hoofdinspecteur van het lager onderwijs L.F. Kleiterp - diende opgevat te wor-
den "als te behoren tot de taak der inspectie" (ABiZh 807, 26 februari 1960).
Zij moest er voor zorgen dat het onderwijzende personeel op de hoogte was
van de meest recente ontwikkelingen op opvoedkundig-onderwijskundig
gebied. Zelf kon het rijksschooltoezicht het niet doen, daartoe ontbrak de in-
spectie de toegestane mogelijkheden. Deskundigen namen haar taak over. De
minister van onderwijs achtte bedoelde activiteiten "niet ongeoorloofd" (Abizh
807, 10 maart 1960, LO 115716).
Op basis van ambtelijke overwegingen was minister van onderwijs Cals
van mening dat de werkzaamheden van het rijksschooltoezicht ruimer moes-
ten worden opgevat "dan uitsluitend als toezicht op het precies naleven van
de lesrooster of van de bouwvoorschriften", daarmee erkennende dat het
rijksschooltoezicht behalve een administratieve opdracht ten behoeve van de
financiele en juridische werkzaamheden van de departementale onderwijsafde-
lingen tevens een eigensoortige onderwijskundig-didactische taak had ten bate
van de verandering en verbetering van het Nederlandse schoolsysteem. De
minister veronderstelde zelfs dat het lid van de Eerste Kamer het met hem eens
462