"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

van de andere vormen van voortgezet onderwijs volgde (OV 1958, 183). Voor
scholen voor de zeevaart en voor de luchtvaart waren excursies al een noviteit.
De inspectie van het vhmo berichtte in 1967, dat slechts op een beperkt aantal
scholen het biologieonderwijs leerlingen in de gelegenheid stelde zelf waarne-
mingen te verrichten en bij natuurkundeonderwijs te experimenteren (OV
1967, 192 e.v.). Het leerstofprogramma van het voortgezet onderwijs was
gericht op kennisvermeerdering en op bevordering van cognitieve vaardig-
heden. In dit verband maakten de leraren van het voortgezet onderwijs zich
zorgen over de "aansluiting van het lager bij het middelbaar onderwijs". "De
resultaten van het l.o.", aldus werd reeds in de jaren twintig van de twintigste
eeuw opgemerkt, "waren niet uniform noch in technische vaardigheid, noch
wat betreft de basis der verstandelijke ontwikkeling" (OV 1924/1, 162). In
1926 werd onder meer gesteld dat in de eerste leerjaren van de middelbare
scholen "vooral de kennis der zinsontleding en woordontleding" onvoldoende
was, "zoodat niet alleen het onderwijs in het Nederlandsch, doch ook dat in
Fransch en Duitsch daardoor werd belemmerd" (OV 1926/1, 177). De leerlin-
gen van het lager onderwijs voldeden niet aan de verlangens van de leraren.
Met, volgens een mededeling in het Onderwijsverslag van 1926, per week "6
uur wiskunde, 5 uur fransch, 4 uur duitsch" (OV 1926/1, 179) voor twaalfjari-
gen kon dat ook bezwaarlijk anders. De aantekening "dat de leerlingen, die
reeds ongeveer 13 jaar waren, toen zij op school kwamen, zich veel gemakke-
lijker door de moeilijkheden heensloegen dan dejongere" (OV 1926/1, 179)
bracht daarin weinig verandering. Ook de intellectuele kwaliteiten van deze,
een jaar oudere leerlingen waren aanvankelijk beperkt. Bovendien bleken de
verklaringen van de hoofden van lagere scholen omtrent de verstandelijke
mogelijkheden van hun leerlingen niet steeds betrouwbaar. "Verscheidene
nieuw aangekomen leerlingen bleken na eenigen tijd minder geschikt voor ver-
dere studie" (OV 1925/1, 174). Onderwijsvernieuwing op de lagere school
werkte voor het voortgezet onderwijs, naar de mening van leraren, nadelig uit.
In 1946 werd in het Onderwijsverslag vastgesteld, dat "het lerarencorps in zijn
loffelijke ijver om allereerst te herstellen wat geleden had en in eerste instantie
de normale gang van zaken te hervatten, een gelukkige rem vond om niet
onbesuisd aan allerlei soms meer geestdriftige dan verantwoorde acties tot
vernieuwing mee te doen" (OV 1944/1945/1946/2, 427). Vooralsnog kende
onderwijsvernieuwing bij het voortgezet onderwijs weinig ontwikkelings-
590