"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

groeperingen die hun kinderen na de lagere school nog een enkel jaar naar
school konden laten gaan. Volgens inspecteur Steyn Parve bleken de burger-
dagscholen onder meer geschikt "voor den kleinen burgerstand", "zooals
zonen van kleine kooplieden en winkeliers, van lagere ambtenaren en
kantoorbedienden". Door deze sociaal-economische verandering ontwik-
kelden de burgerdagscholen zich tot concurrenten van scholen voor mulo en
zelfs voor driejarige hogere burgerscholen. Na verloop van tijd merkte inspec-
teur Steyn Parve op dat burgerdagscholen - en hij analyseerde daarbij zijn
eigen onderwijskundige creatie - sociaal-economisch en sociaal-cultureel
gezien onduidelijke onderwijsinstituten waren. In plaats dat ze scholen voor
beroepsonderwijs vervingen, werden de burgerdagscholen de concurrenten
van de algemeen vormende onderwijsinstituten. De functie van de burgerdag-
scholen leidde tot ambivalenties. Het bewijs hiervan werd onder meer gegeven
door de Friese commissie van toezicht die in 1871 meldde, dat de "eene
knaap" de burgerdagschool verlaat "om over te gaan op het gymnasium, de
andere verlaat haar voor de timmermans-werkplaats" (Steyn Parve 1872/2,
974 e.v.). Een dergelijke ontwikkeling was nimmer de bedoeling geweest. Een
voorbereidingsschool op het algemeen vormende middelbare onderwijs of het
voorbereidend hoger onderwijs dienden de burgerdagscholen niet te zijn. Die
opdracht meende inspecteur Steyn Parve te moeten geven aan het mulo. Een
voorbereiding op een beroep lag meer in de lijn van de lagere burgerscholen,
al mochten en konden deze onderwijsinstituten geen beroepsopleidende
onderwijsinstituten zijn. Het lag in de bedoeling van de burgerschool dat het
onderwijsprogramma algemeen vormend zou zijn met een technologische
orientering. Van een beroepsontwikkeling was geen sprake. Daarmee verloor
de burgerdagschool evenwel de concurrentieslag met het mulo. In de loop van
enkele decennia gingen de burgerdagscholen op in scholen voor mulo en in
driejarige hbs'en. Achtereenvolgens in 1879 en 1884 werden onder andere de
Haagse en Utrechtse burgerdagscholen omgezet in een driejarige hbs. De
burgerdagschool te Groningen verloor veel leerlingen aan een school voor
mulo, hetgeen tot gevolg had dat dit onderwijsinstituut in de jaren tachtig van
de negentiende eeuw zijn deuren moest sluiten. Doordat er in Amsterdam
meer belangstelling was voor de ambachtsschool dan voor de burgerdagschool
werd de laatstgenoemde school in 1883 opgeheven. Niet alleen het algemeen
vormend voortgezet onderwijs bleek mededinger van de burgerdagscholen,
305