"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

onderwijs. Inspecteur voorbereidend hoger onderwijs J.M. van Buijtenen was
leraar klassieke talen geweest. Leraressen, zoals de dames G.G. Smit en J.F.
Beumer die gedegen kennis hadden van het huishoudonderwijs, werden
inspecteur van het landbouwhuishoudonderwijs en het nijverheidsonderwijs
voor meisjes. Inspecteurs die toezicht uitoefenden op het landbouwonderwijs,
zoals K.H.M. van der Zande, op het technische onderwijs, zoals W.K. Cool, en
op het zeevaartonderwijs, zoals W. Polderman, waren vaklieden in de sector
waarvan zij rijksschooltoezichthouder waren. Zij hadden evenals het onderwij-
zende personeel dat ze observeerden en beoordeelden, onderwijservaring
opgedaan. Als er zich al eens bij een vacature een sollicitant voor de functie
van onderwijzer meldde die geen onderwijsbevoegdheid had, dan viel
betrokkene de beoordelende instantie als niet-benoembaar op. Een instruc-
teur-vlieger die pedagogiek gestudeerd had, kwam niet in aanmerking (ABiZh
806, 27 mei 1968, KBO/BO/372558). Hij had geen onderwijservaring op de
scholen waarvoor een inspecteur gevraagd werd.
Hoewel de rijksschooltoezichthouders grotendeels gezien werden als
assisterende administrateurs van het departement van onderwijs, verloochen-
den de meesten hun pedagogische gerichtheid op het onderwijs allerminst.
Inspecteurs hielden zich bezig met het onderwijs op de school en het onder-
wijsleerproces in de klas. Dat was hun vroegere werkterrein. Op dit meso- en
microniveau kon van hen geen terughoudendheid verwacht worden. Zij had-
den veelal bekend gestaan als bekwame onderwijsgevenden. Dat was onder
meer de reden van hun benoeming, al stelden inspecteurs ook weleens in hou-
ding en gedrag teleur. Zij toonden zich in dat geval arrogant en betweterig en
gedroegen zich onhebbelijk en kwetsend. Klassiek werd het verhaal dat onder-
wijsgevenden een leerling een rood potlood naar hun collega's lieten brengen;
het was het signaal dat de inspecteur onaangekondigd de school was binnen
gekomen. In 2001 werd bericht dat sommige inspecteurs een schrikbewind
voerden. "Ze komen controleren, voeren een paar gesprekken, trekken een
conclusie" (Koelewijn 2001, 6). De meeste onderwijsinspecteurs vergaten ech-
ter niet dat ze ooit voor de klas gestaan hadden. Wetsconcepten, zoals ooit
door Steyn Parve als ambtenaar van het ministerie van binnenlandse zaken
bedacht waren, ontwierpen ze niet meer en schoolsystemen, zoals door
schoolopziener Bos werden geconcipieerd, werden door hen niet meer over-
wogen, maar ze beschikten over kennis omtrent en ervaring met onderwijs-
459