"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Handelslieden en zakenvertegenwoordigers onderhielden zich met elkaar,
voor zover noodzakelijk, in het Frans. Monniken en kanunniken bleven Latijn
spreken en lezen. Ambtenaren en bestuurders gebruikten evenzeer deze taal,
zij het in een uitgebreidere versie. De dominantie van de leesvaardigheid in de
volkstaal kwam sedert de vijftiende eeuw te liggen bij leken, de burgers van de
Nederlanden, die met elkaar hun middelnederlandse dialect spraken. Op
school leerden zij hun dagelijkse omgangstaal lezen en schrijven (Dodde
1997b, 19 e.v.).
2.7.2 Klassikale organisatie
De scholen van welke soort dan ook, werden relatief gezien goed bezocht.
Het grote aantal leerlingen van de Groote School leidde tot groepsonderwijs
(Post 1954, 97 e.v.). Zodra onderwijzers en leraren in de stadsscholen een groot
aantal leerlingen onderwijs moesten geven, voegden ze leerlingen met onge-
veer hetzelfde ontwikkelingsniveau bij elkaar om hen gezamenlijk te instrueren
dan wel om hen opdrachten te laten uitvoeren. Een deel van de leerlingen
kreeg een mondelinge toelichting op een onderwerp dat de leerlingen luiste-
rend in zich opnamen, de anderen kregen taken die zij als zogenoemde stille
activiteiten lezend en schrijvend moesten uitvoeren. Na enige tijd werd er
gewisseld. De leerlingen die onderwijs hadden ontvangen, kregen daarmee ver-
band houdende taken. Ze moesten met opdrachten aan de slag. De organisatie
van het groepsonderwijs was afkomstig van de eerste onderwijsvorm voor
leken van het Nederlandse schoolsysteem: de parochieschool. Op deze zang-
school werden de leerlingen in groepsverband voorbereid op onder andere mis-
diensten in de parochiekerk. De Groote School continueerde het systeem en
plaatste de leerlingen evenzeer in groepen (Schoengen 1911, 69 e.v.). De
groepsvorming op deze stadsschool vond plaats op basis van de intellectuele
prestaties van de leerlingen. De groepen van de Groote School waren presta-
tiegroepen. Elke school bevatte een aantal in niveaus opklimmende groepen.
Deze groepen werden "school" genoemd om de zelfstandigheid van de leraar
met zijn leerlingen te benadrukken. ledere leraar had een eigen groep - zijn
school - die hij alle lessen gaf; de vakleraar bestond nog niet. Het onderwijspro-
gramma van elke groep vormde een op zichzelf staande en afgeronde hoeveel-
heid onderwijsleerstof. De prestaties die van de leerlingen gevraagd werden,
waren terug te vinden in de naamgeving van de groep waarin zij geplaatst
58