"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

uiterste consequentie zijn van het schooltoezicht als instantie die verantwoorde-
lijk was voor de pedagogische zorg. Gesteld werd, dat de eigen inspectie er in
het belang van het Christelijke onderwijs zonder voorbehoud moest komen.
"Het is als het ware de kroon op de volkomen gelijkstelling" (Waal Malefijt
1935, 295), zoals geformuleerd werd.
Overigens leek het onderwijzende personeel in de jaren zestig van de
twintigste eeuw een bijzondere inspectie naast die van het rijksschooltoezicht
niet op prijs te stellen. Rooms-katholieke leraren merkten in dit verband op dat
zij niet vermochten "in te zien waarin het specifiek eigene van de inspectie van
het bijzonder onderwijs" bestond. Zij bleven "stellig voorstander van de
rijksinspectie" en zij konden "niet inzien, dat deze de grondwettelijke vrijheid
van het bijzonder onderwijs" (Elias 1963, 172 e.v.) beperkte. Deze uitspraak
was gebaseerd op het denkbeeld dat het rijksschooltoezicht verder van het bij-
zonder onderwijs afstond dan een bijzonder onderwijsinspectoraat, hetgeen
door betrokkenen ontkend werd. Bovendien werd bij het aanstellen van
rijksschooltoezichthouders rekening gehouden met de confessionele voorkeur.
Een rooms-katholieke rijksschooltoezichthouder en een rooms-katholieke
onderwijsinspecteur voor het bijzonder onderwijs - een combinatie die in het
zuiden van Nederland niet voor onmogelijk gehouden werd - impliceerden voor
rooms-katholieke scholen veel - mogelijk teveel - schooltoezicht.
5.5.1 Pedagogische denkbeelden van het rijksschooltoezicht
Ondanks de overwegend administratieve gerichtheid van de rijkson-
derwijsinspectie, bracht de belangstelling van de rijksschooltoezichthouders
voor het onderwijsleerproces op de school en in de klas een aantal van hen na
hun benoeming tot inspecteur tot pedagogische overwegingen. De admini-
strateur van het rijksschooltoezicht - de inspecteur van de derde laag - riep
zichzelf uit tot opvoedkundig-onderwijskundig adviseur op basis van verwor-
ven kennis. De inspecteurs en schoolopzieners beperkten zich niet tot onder-
wijskundig-didactische informatie, maar zij spraken zich ook uit over opvoed-
kundige denkbeelden.
In 1925 merkte inspecteur A.HJ.VM. Desertine in dit verband op, dat
een onderwijzer "een groot aantal kinderen nog wel kan onderwijzen, maar
niet opvoeden". Om "een kind goed op te voeden", aldus stelde inspecteur
Desertine, "dient men het geheel te kennen en dit gaat onmogelijk bij een
451