"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

afwijkingen van de pedagogische richtlijn en onderwijsdoelstellingen geconsta-
teerd werden. De plaatselijke commissies van schooltoezicht en de plattelands-
commissies van schooltoezicht moesten opgenomen worden in een landelijke
organisatie van schooltoezicht. Krom volgde het reeds bestaande systeem van
het stedelijke en diaconale schooltoezicht met toevoeging van het schooltoe-
zicht door de landelijke overheid. Hij dacht aan een hierarchic van een natio-
naal schooltoezicht, dat het opperbestuur vormde over het gehele Nederlandse
schoolsysteem; een departementaal schooltoezicht, dat per departement het
onderwijs controleerde en evalueerde, en een plaatselijk schooltoezicht dat de
scholen en hun onderwijzend personeel in steden, dorpen en gehuchten die
tot hun ambtsgebied gerekend werden, inspecteerde (Dodde 1971, 27 e.v.).
Aan bovenvermelde ontwikkeling lag, behalve het ontwerp van een
nationale staat, de opvatting van het onderwijskundig-didactisch optimisme
ten grondslag. Deze opvatting ging van de veronderstelling uit dat het individu
bemvloedbaar was. Het individu kon gevormd worden tot een sociaal-norma-
tief wezen. Geluk zou het uiteindelijke doel van het menselijke bestaan zijn.
Dit individuele geluk zou bovendien in intensiteit toenemen als het gedeeld
werd met dat van anderen. Het geluk van alien ging het individuele geluk te
boven (Dodde 1971, 11). Het streven naar geluk kon slechts gerealiseerd wor-
den door de ontwikkeling van de cognitieve vermogens, waarover individuen
de beschikking hadden. Het behoorde tot de opdracht van onderwijsgevenden
kinderen gelukkige individuen te maken die met overleg hun leven inrichtten.
De opdracht om in harmonische verstandhouding met andere individuen te
leven en gelukkig te worden, werd gezien als een opdracht van God. Op basis
van deze pedagogische richtlijn moest aan alle leerlingen geleerd worden de
taal van het land waarin ze woonden, te spreken en te begrijpen. Ook diende
hun geleerd te worden schriftelijk met anderen in contact te treden. Verder
moest het schoolvak rekenen beschouwd worden als een belangrijk onderdeel
van het onderwijsprogramma. Tevens diende ieder individu zich te realiseren
deel uit te maken van een samenleving. Vervolgens moest erkend worden dat
individuen eerbied verschuldigd waren aan het Opperwezen. Uiteindelijk dien-
de het onderwijs de leerlingen de "noodzaaklijkste regelen der taal, het leezen,
schrijven, rekenen, de algemeene begrippen van godsdienst en van de staats-
regeling" (ADN 1796, 5) bij te brengen. Onderwijs werd opgevat als een voor-
ziening die aan alle leerlingen van de samenleving moest worden beschikbaar
93