"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

zich bezig "met de kweekelingen in de gymnastiek te oefenen" (ABiZd 566,
23 e.v.). De normaalschool bood naast praktische vorming theoretische scho-
ling. De normaallessen beperkten zich tot een vorm van praktijktheorie, de
bevindingen van het hoofd van de school. Van tijd tot tijd kwamen de leraren
van de normaalscholen bijeen om, onder leiding van de inspecteur, te spreken
over de prestaties van de kwekelingen. Inspecteur Behrns berichtte in 1865,
dat hij en enkele districtsschoolopzieners deze bijeenkomsten "geregeld" bij-
woonden, "om dan verschillende punten betrekkelijk het gedrag, de
werkzaamheden en de vorderingen der kweekelingen te bespreken en door
onderling overleg eenheid in de opleiding te bevorderen" (ABiZd 561). Over
het algemeen waren de inspecteurs tevreden over de normaalscholen die,
gezien de hoeveelheid opleidingsplaatsen, zorgden voor een genoegzaam aan-
tal onderwijsgevenden. Inspecteur Verheijen merkte in 1865 op, dat nor-
maalscholen "goede vruchten" dragen, "inzonderheid bij hen, die dagelijks
daaraan deelnemen". De participanten aan de opleiding hadden "het groote
voorrecht van, onder't oog van hunne leidsman, het geleerde in de dagschool
in toepassing te brengen en met zijn voorbeeld evenals met zijne teregtwijzin-
gen hun voordeel te kunnen doen" (ABiZd 520, 36).
Een nieuwe vorm van opleiding tot onderwijzer was een opleiding aan een
kweekschool, die "met een afzonderlijk kader van leeraren", onder leiding van
een directeur, "kweekelingen theoretisch" onderwees en "waarze ook in en
door de praktijk" (STG 1875/1, 350) geoefend werden. De kweekschooloplei-
ding leek op de normaalschool, zij het dat de theoretische kwaliteit hoger lag en
de praktijk intensief was. De kweekschoolopleiding werd de beste opleiding
geacht. Met zes leraren, waaronder de gymnastiekleraar S. Vestdijk, gaf met
name de directeur van de Haarlemse kweekschool onderwijs in een reeks van
vakken als Nederlands, natuurkennis, wiskunde, rekenen, zingen, aardrijkskun-
de, geschiedenis en lichamelijke opvoeding. Het hoofdvak werd aangeduid als
opvoeding en onderwijs. Gedurende vier jaren werden ze in 35 lesuren per
week - de normaalschoollessen kenden een aantal van ongeveer 15 lesuren -
tot het eindexamen opgeleid. De theoretische onderdelen van het onderwijs-
programma werden toevertrouwd "aan bekwame onderwijzers" en de praktijk
aan geoefende onderwijzers die werkzaam waren aan "eene uitmuntende lage-
re school" (Renesse 1892, 180), de leerschool. Op de Haarlemse leerschool
hield iedere kwekeling zich "gedurende drie weken met eene afzonderlijke klas-
362