"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

schooltoezicht van het middelbaar onderwijs niet op zijn plaats was. Er was
behoefte aan een eigen wetgeving en een eigen rijksschooltoezicht.
Buo was het resultaat van maatschappelijke ontwikkelingen gedurende
de twintigste eeuw, zij het dat er reeds tegen het einde van de achttiende
eeuw en aan het begin van de negentiende eeuw scholen voor blinden en
doofstommen waren opgericht. Behalve deze lichamelijk gebrekkigen bleken
er leerlingen te zijn, die gerekend konden worden tot de "onleerzaemen"
(ARGK, 19, 2 juni 1799). Ze konden "ten gevolge van een bepaald psychisch
defect het gewone schoolonderwijs" (ABiZe 376, 1 augustus 1900, 4573 O, 2)
niet volgen. De hierbedoelde leerlingen verbleven met name op de Haagse
idiotenschool uit 1855 en de Utrechtse "Algemeene Supplementenschool"
(Graas 1996, 31) uit 1859. Over deze "onnutte" (ARGK, 19, 2 juni 1799) leer-
lingen "welke op een gewone volksschool niet mee konden komen", berichtte
Klootsema in 1900, dat ze "tot last van de overige leerlingen" waren en "tot
last der onderwijzers" (ABiZe 376, exh. 1 augustus 1900, 4573 O, 4). Het
waren zwakzinnigen die hun plaats in het lager onderwijs niet konden vinden.
Ze belemmerden door hun beperkte cognitieve vermogens de voortgang van
het reguliere onderwijs. Niet alleen blinden en doofstommen, maar ook
zwakzinnigen dienden een afzonderlijke plaats in het Nederlandse schoolsys-
teem in te nemen. De "co-educatie met zijnen normalen makker" was "voor
het achterlijke kind ongeschikt" (ABiZe 376, exh. 23 februari 1903, 1576 O),
was in een rapport van de drie inspecteurs van het lager onderwijs uit 1903 te
lezen. In Rotterdam was er dan ook in 1896 aan een school voor lager onder-
wijs een afzonderlijke klas voor zwakbegaafden opgericht. Op deze wijze bleef
weliswaar het "groote voordeel van den omgang met meer ontwikkelden"
bestaan, maar het onderwijs was aangepast aan de mogelijkheden van zwak-
zinnigen. Twee jaar later werd er zelfs een tweede klas aan de eerste toege-
voegd. Daarbij bleef het niet. De onderwijzers ontdekten steeds meer leerlin-
gen die op enigerlei wijze op school niet konden meekomen. Tegen de
oorspronkelijke bedoeling in - zwakzinnige leerlingen dienden naar veronder-
steld werd deel uit te maken van de reguliere schoolbevolking - werden er in
1903 en 1907 in de havenstad twee afzonderlijke scholen voor zwakbegaafde
kinderen gesticht (Dodde 1991, 351 e.v.). Het was het begin van een opval-
lende ontwikkeling van het buo. Scholen voor zwakbegaafden overheersten in
de loop van de twintigste eeuw deze vorm van buo (Dumont 1987, 252). Aan
337